معماری حاکمیت و دولت شایسته

ترکیب خیال و عقل » وجه مشترک معماری و اندیشه سیاسی از حیث ساختن و پرداختن و شکل دادن است؛ هر چند که یکی به ساختن اشکال هندسی بصری و آن دیگری به ساختن اشکال هندسی اعتباری می پردازد؛ یکی به طراحی و بنای ساختمان/های شهر و دیگری به طراحی و بنای نهاد/های دولت می اندیشد. بدین سان در هر دو، آفاق خیال و تعقل به هم می آمیزند و اشکالی ملهم از قواعد عقل و خلاقیت خیال آفریده می شود. به باور نگارنده، استعاره یکی از مهم ترین وجه مشترک معماری و اندیشه سیاسی است و به همین دلیل است که در این مقاله از عنوان « معماری حاکمیت » استفاده شده و به سازه و ساختمان دولت شایسته پرداخته می شود. واژه معماری آمیزه ای از تعقل و خیال است و یکی از مهم ترین تلاقی گاه های رایج اندیشه و استعاره محسوب می شود. از سوی دیگر، نسبت اندیشه و استعاره در امر سیاسی، هر روز اهمیت بیشتری پیدا کرده و . « اندیشه به مثابه هنر » جریانی شایان توجه در اندیشه شناسی سیاسی است در این مقاله کوشش خواهیم کرد تا نسبت استعاره، حاکمیت و دولت را در اسلام معاصر، بویژه در ایران بررسی کرده و نتایج آن بر معماری دولت و مدیریت عمومی را برجسته نمائیم.استعاره در لغت به معنای عاریت خواستن، و دست بدست گردانیدن چیزی است؛ بیان/اندیشیدن چیزی به کمک چیز دیگر است. استعاره کاربردهای متفاوتی دارد و از ادبیات تا سیاست را فرا می گیرد. به طور سنتی بر وجه بلاغی و ادبی استعاره تأکید و جنبه بیانی و مبالغه شعری آن برجسته می شد، اما اکنون چه در معماری و چه در اندیشه سیاسی بر « وجه معرفتی استعاره» به مثابه منبعی غنی و الهام بخش، برای تولید اندیشه و اشکال هندسی متناسب، اعم از « خانه » و « دولت » توجه می شود. به هر حال، استفاده از استعاره، یکی از روشهای آفرینش و خلاقیت در اندیشه سیاسی است و اندیشمندان مسلمان نیز از کاربست های استعاره در فقه و فلسفه سیاسی، به طور مصرح یا ضمنی، استفاده کرده اند. استعاره های «عبد و مولی» ، «وقف» ، «قضا و محکمه» و نیز استعاره اجاره یا ارباب رجوع، از جمله استعاره هایی هستند که در تبیین نظام سیاسی در اسلام معاصر اهمیت زیادی داشته و از یکصد سال تا کنون وارد قانون اساسی ایران شده اند. در این نوشته کوشش خواهیم کرد مهم ترین این استعاره ها را در فقه سیاسیمعاصر شیعه برجسته نموده و اشکال هندسی دولت و نهاد های سیاسی متناسب این استعاره ها را متمایز نمائیم.