تصویر کاخ و باغ شاه موبد در مثنوی ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی

شکل یا طرح باغ موضوعی است که برخی از مهمترین ویژگیهای فضایی باغ را در بر دارد. علاوه بر آثار باقیماندهیا مدارک تصویری و متون تاریخی، شعر فارسی نیز منبعی برای شناخت باغ محسوب میشود و تصویری از آنفراروی ما قرار میدهد. تصویر یادشده که ممکن است حاصل مشاهدۀ توصیفگر یا حتی تصویر ذهنی او دربارۀفضایی خاص باشد، اهمیت دارد و ما را با موضوعی آشنا میکند که اطلاعات دیگری از آن در دست نداریم یااطلاعات ما را تکمیل می کند. این مقاله متن داستانی منظومی را از نیمۀ نخست سدۀ پنجم مطالعه میکند؛ زمانیکه فخرالدین اسعد گرگانی داستانی قدیمیتر را روایت کرده است. داستان یادشده، مثنوی ویس و رامین است کهتأثیری گسترده بر داستان ً های منظوم پس از خود داشته و احتمالا اصل آن به دورۀ اشکانی بازمیگردد. مقاله درپی آشکار کردن تصویری از باغ و سرای شاه موبد است که شاعر در حین داستانگویی خود و شرح روابط میانشخصیتها، آن را بهطور ضمنی وصف کرده است. در این مطالعه، شعر شاعر ازجمله آنها که مربوط به شرح فضاییادشدهاند یا غیر آن، تفسیر میشوند تا خصوصیات فضایی سرای شاه موبد روشن شود. در تفسیر یادشده، درونمایۀدراماتیک و صحنههای داستان در مرکز توجه قرار دارند و هدف، یافتن ویژگی های معماری صحنههایی است کهشاعر در ارتباط با سرای شاه موبد شرح میدهد. بنا بر شرح شاعر، «سرای شاه موبد» از باغ و کاخ و شبستانیتشکیل شده است و مجاور گوشکی است که مشرف به میدان است و کل مجموعه در دز یا کندز مرو قرار دارد.سرای موبد دربردارندۀ دو باغ است که یکی همچون حیاط اندرونی در میان عمارت شبستان بوده و دیگری دارایدیوار و حصار بوده و در مقابل کاخ اصلی است. کاخ به هر دو راه دارد و از طریق ایوان با فضای هر دو باغـ گلستانو بوستانـ ارتباط مییابد.