بررسی روش های پایدارسازی جناحین سدهای مخزنی (مطالعه موردی:سد مخزنی منطقه آزاد ماکو)

لغزش دامنه های شیب دار جناحین مخازن سدها و ریزش توده عظیم خاک و سنگ در داخل دریاچه و به دنبال آن مسدود شدن ابگیر های سد و وقوع پدیده over topping و در نهایت تخریب سد، یکی از بزرگ ترین علل تخریب سدهای خاکی در دنیا شناخته شده است و از طرفی ساختمان سدها و به تبع آن دریاچه سدها در مناطق کوهستانی و دره های ترشی واقع می شوند، لذا پایداری جناحین سدهای مخزنی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. سد مخزنی ماکو جز سدهای بزرگ ایران از نوع خاکی با هسته رسی در استان آذربایجان غربی می باشد. بنا به قرار گرفتن محل ساختگاه سد ماکو در دره عمیق با تکیه گاه های با شیب تند و وقوع لغزشی در ساحل چپ ، نزدیکی محور سد از انواع لغزش دایره ای یا circular slide به علت نفوذ رواناب های سطحی و آب دریاچه سد و احتمال لغزش ریزش در جناحین و مناطق دارای پتانسیل لغزش ریزش و اتفاق افتادن خطرات ناشی از لغزش، از شرایط حاد آن سد بزرگ می باشد. در اثر عوامل طبیعی مانند زلزله، آب، باد، یخ زدگی و ... و عوامل غیرطبیعی شامل فعالیت های انسانی و سایر عوامل باعث تغییر مقاومت برشی مواد متشکله دامنه های شیب دار شده و موجب لغزش، رانش و ریزش می گردد. در پایداری سازی دامنه های مخازن سدها علاوه بر این که پایداری شیب دامنه ها در حین مطالعات اولیه یک سد و در محدوده مطالعات زمین شناسی سد مطالعه شده و پایداری آن مورد بررسی قرار می گیرد باید بعد از اتمام عملیات ساخت سد و قبل از آب گیری اولیه مجدداً مورد بررسی قرار گیرد. و در صورت مشاهده هر گونه حرکت و تغییر شکل بلافاصله عملیات پایدارسازی در دستور کار قرار گیرد. روش های پایدارسازی شیب ها و دامنه ها می تواند شامل تغییرشکل دامنه ها در ارتفاع و شیب باشد و یا شامل عملیات زهکشی سطحی و عمقی دامنه ها برای جلوگیری از نیروی مخرب آب موجود در دامنه ها باشد و یک شامل عملیات مکانیکی نظیر بتن پاشی،تزریق، مهار کابلی، قطعات بتنی با میل مهار ، میل مهار سنگ ، دیوارهای ضربه گیر، دیوارهای ثقلی بتنی، دیواره گابیونی و شمع های فولادی صفحه ای و ... باشد. جهت پایدارسازی جناحین سد مخزنی ماکو پس از مطالعه محدوده لغزش و با توجه به مشخصات شیب ، اندازه و هشت محدوده لغزش، اصلاح شیب با برداشت مصالح چندین برم و ترانشه پایدار و زهکشی سطحی دامنه در دستور کار قرار گرفته است که در حال اجرا می باشد.