وضعیت حاضر و چشم انداز آینده زراعت و تولید نخود در کشور

نخود برای اولین بار حدود 9500 سال قبل، در منطقه موسوم به هلال حاصل خیز از ترکیه تا غرب ایران کشت شده است و زراعت آن در شبه قاره هند به 4000 سال قبل برمی گردد. در حال حاضر نخود سومین حبوبات مهم دنیا پس از نخود فرنگی و لوبیا بوده، ولی رتبه اول اهمیت را در ایران داراست. تولید جهانی نخود در سال 2013 بالغ بر 13/1 میلیون تن بوده که از سطحی معادل 13/54 میلیون هکتار با متوسط عملکرد 955 کیلوگرم در هکتار به دست آمده است. در همان سال سطح زیر کشت نخود در ایران معادل 550 هزار هکتار و تولید آن 295 هزار تن با متوسط عملکرد 519 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است. سهم کشورهای در حال توسعه از تولید جهانی نخود در سال های منتهی به 2013 از 98 درصد به 95 درصد کاهش یافته است و علت اصلی آن پیوستن کشورهای توسعه یافته به گروه کشورهای تولید کننده نخود و نقش چشمگیر آنها در بازار تجارت نخود است. آخرین آمار فائو حاکی از آن است که، استرالیا پس از هندوستان و بالاتر از کشورهایی همچون پاکستان و ترکیه، رتبه دوم تولید جهانی نخود را داراست. در دهه های اخیر سطح زیر کشت نخود در کشور حدوداً 3 برابر شده ولی عملکرد آن از 610 به حدود 500 کیلوگرم در هکتار کاهش یافته است. دلیل اصلی این کاهش، اختصاص اراضی دیم و کم بازده به کشت نخود در کشور است. این اراضی با حداقل آماده سازی بستر بذر کشت شده و با دست برداشت می شوند. همچنین به منظور به حداقل رساندن هزینه تولید، هیچگونه مراقبتی از این مزارع صورت نمی گیرد. یک سری عوامل موجب تغییرات فاحش در سطح زیر کشت و عملکرد نخود از سالی به سال دیگر می شوند. بارندگی غیر قابل پیش بینی، خشکی انتهای فصل، و تقاضای متنوع بازار عوامل اصلی نوسان تولید نخود هستند. عوامل دیگری مانند آفات و بیماری ها و سیاست گذاری های دولتی و مزیت نسبی در برخی سال ها بر این موضوع تأثیر می گذارند. ارزش غذایی بالا، نقش در افزایش حاصل خیزی خاک، عدم نیاز به کودهای شیمیایی و تناسب کشت در مناطق مستعد برای انواع تنش های زیستی و غیر زیستی، نخود را به عنوان گیاهی مورد توجه در نظام های زراعی پایدار مطرح می سازد. در این مقاله، چشم انداز تجارت و بازاریابی نخود در کنار معرفی ارقام جدید و پرمحصول مقاوم به سرما در کشت پائیزه و زودرس در کشت بهاره مورد بحث واقع شده و وضعیت زراعت و تولید نخود در آینده ارزیابی خواهند شد.