بررسی تطبیقی«روایت پردازی» در «رساله الطیر غزالی» و «منطق الطیر عطار»

بیان تجربهها و آموزههای عرفانی از طریق متون روایی نمادین، پیشینهای طولانی دارد. متونی از این دست به دلیل بهرهگیری از ابزاری کارآمد جهت انتقال مخاطب از حقیقت به عینیت و هدایت ذهن «روایت گیر» در سیری استعلایی، موجبات استحالهٔ وی را در جهت انفکاک از من تجربی و دست یافتن به جهانی آرمانی فراهم میآورد. در این میان «رسالهالطیر غزالی» و «منطقالطیر عطار» حکایتهایی تمام عیار و با پردازشی ماهرانه هستند که با نگرشی نمادین به قلم در آمدهاند و در حقیقت نوعی «حماسهٔ عرفانی» به شمار می روند که سفر فکرت قلبی را در قالب هجرتی پرمخاطره به تصویر می کشند. با وجود وجوه افتراق در ساختار و پرداخت دو حکایت، از جمله توجه ویژه عطار به بهرهگیری از حکایتهای میانی، استفاده از عناوین ابتدایی، شرح و تفصیل ماجراها و بر صحنه آوردن شخصیتهایی گسترده و همه جانبه، عنایت خاص غزالی به خط روایی متصل، به تصویر کشیدنقهرمانان ناشناسی و رعایت حداکثر ایجاز در روایت پردازی، موارد تشابه دو حکایت نیز در خور توجه هستند که از آن جمله اند: بهرهگیری از راوی دانای کل و بن مایهٔ «سفر» در هر دو حکایت، اشتراک مقصد نهایی سفر پویایی و استحالهٔ شخصیتها و حاکمیت بی چون و چرای اقتدار الهی که در نهایت راهگشای تفکر مخاطب در بررفتن از محسوس به معقول و تعین به شهود می شود.هدف اصلی این نوشتار، انجام پژوهشی تطبیقی میان دو حکایت برای دستیابی به موارد اشتراک و افتراق دو اثر و واکاوی ابزار کارآمد روایت برای پردازش متنی اثرگذار است.