ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های گندم نسبت به حشره کامل سن گندم Eurygaster integriceps Puton

سن گندم (Hem: Scutelleridae) Eurygaster integriceps یکی از مهم ترین آفات گندم در ایران محسوب می شود و سالانه خسارت کمی و کیفی قابل توجهی به این محصول وارد می کند. استفاده از ارقام مقاوم یک استراتژی موثر و مقرون به صرفه در مدیریت تلفیقی آفات برای حفاظت از محصولات زراعی در برابر این آفت به حساب می آید که منجر به کاهش استفاده از آفت کش ها می شود. به منظور ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های ندم نسبت به خسارت سن گندم ۱۰ ژنوتیپ (آزادی،الوند،ئاراس گول سور، روشن،گول سپی،رشه گول، لاین ۱۲۰،لاین ۱۰۲،لاین ۹۳،کاوه) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، ۴بلوک با مساحت ۶ متر مورد استفاده قرار گرفت و در هر بلوک ۱۰ ژنوتیپ به صورت دستی کشت گردید. فاصله بین بلوک ها و فاصله بین هر خط کشت ۵۰ سانتی متر و فاصله بین بوته ها در هر ردیف و عمق کاشت ۵ سانتی متر بوده است. ابتدا قفس های فلزی به ترتیب با طول،عرض و ارتفاع ۱۰۰×۳۰×۱۰۰ سانتی متر تهیه شده و برای محبوس کردن سن گندم با تورپارچه ای با سوراخ ریز پوشانده شده و در اواسط فروردین ماه تورهای فوق در مزرعه نصب شدند. ابتدا داخل همه قفس ها (به جز تکرار شاهد) تعداد دو جفت حشره کامل سن گندم رهاسازی گردید. نمونه برداری داخل قفس ها و پس از سه هفته تغذیه حشرات کامل سن گندم انجام شد. تخم های گذاشته شده توسط سن گندم دامل هر قفس جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژئوتیپ ها از لحاظ درصد خسارت برگ، درصد خسارت خوشه، تعداد تخم های گذاشته شده و میزان اضافه وزن سن های نر و ماده در اثر تغذیه سن مادر تفاوت بسیار معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین ژئوتیپ ها با استفاده از آزمون LSD نشان داد که لاین 102 و رقم آزادی بیشترین درصد خسارت برگ(کمترین مقاومت) و ارقام گول سپی، آذر 2 و ناراس گول سور کمترین درصد خسارت برگ(بیشترین مقاومت) را دارند. از نظر تعداد تخم گذاشته شده توسط سن مادر بر روی ارقام مورد مطالعه، روی لاین 102 و رقم آزادی بیشترین تعداد تخم (کمترین مقاومت) و روی ارقام ناراس گول سور و لاین 93 کمترین تعداد تخم(بیشترین مقاومت) مشاهده شد. از نظر درصد خسارت خوشه، بیشترین درصد خسارت (کمترین مقاومت) در ارقام آزادی و لاین 102 و کمترین درصد خسارت (بیشترین مقاومت) در ارقام ناراس گول سور و لاین 93 مشاهده شد. هم چنین، لاین 102 و رقم آزادی بیشترین میزان اضافه وزن حشرات کامل (کمترین مقاومت) و ارقام ناراس گول سور و کاوه کمترین میزان اضافه وزن (بیشترین مقاومت) را داشتند. با توجه به ضرایب مقاومت ارقام گندم به سن بر اساس صفات مورد مطالعه و تجزینه خوشه ای، ارقام ناراس گول سور و گول سپی نسبت به خسارت سن گندم مقاوم و لاین 102 و رقم آزادی حساس هستند. هم چنین، ارقام آذر 2، کاوه و لاین 93 در گروه نسبتا مقاوم و رقم الوند در گروه نسبتا حساس قرار گرفتند.