سمبولیسم (نمادگرایی) در اشعار فروغ فرخزاد

سمبولیسم یا نمادگرایی مکتبی ادبی – هنری است که دراواخرقرن نوزدهم واوایل قرن بیستم دراروپا وآمریکارواج یافت. این مکتبدرحدودسال 1855 م . در فرانسه پایه ریزی شدودرسال های 1880 تا 1890 به اوج فعالیت خودرسید. برجسته ترین فرد این مکتب ، ورلن (Verlaine) بود که کتاب شاعران نفرین شده اوزمینه های ظهورسمبولیسم رافراهم کرد. گروه سمبولیسم به خاطررفتارهای افراطی شان به گروه منحط شهرت یافتند. ازسوی دیگرنویسنده ی دیگری به نام ادگارآلن پو (Edgar Allan Poe) در آمریکا موفق به خلق آثاری شد که ترجمه ی آنها تأثیر بسزایی در شکل گیری مکتب سمبولیسم داشت. این آثار که غالبا به وسیله ی بودلر (Bolder) به زبان فرانسوی ترجمه می شد، به همراه کتابی از بودلر به نام گل های بدی دنیای ادبیات را تکان داد. سپس شاعرانی مانند استفان مالارمه (Mallarme) و آرتور رمبو (Rimbaud) پایه های این مکتب را استوار کردند. چدویک نویسنده کتاب سمبولیسم می گوید سمبولیسم را می توان هنر بیان افکار و عواطف نه از راه شرح مستقیم ،نه به وسیلهتشبیه آشکار آن افکار و عواطف به تصویرهای عینی و ملموس،بلکه از طریق اشاره به چگونگی آن ها و استفاده از نمادهایی بی توضیحبرای ایجادآن عواطف و افکار در ذهن خواننده دانست .سمبولیست ها شعر را وسیله ای برای بیان عواطف و احساسات شاعر می دانستند و می کوشیدند به جای ارائه ی یک پیام فکری یا اخلاقی، یک وضعیت عاطفی خلق کنند که در آن از نمادهای ظاهری برای بیان این عواطف استفاده شود.فرق عمده در اشعارسمبلیک قدما با اشعار سمبلیستی این است که شعر سمبلیستی شعر نو حساب می شود ولذا محور عمودی دارد واگر سمبل اصلی آنکه همان موضوع شعر است فهمیده نشود کل شعر فهمیده نخواهد شد.اما دراشعار سمبلیک ما،سمبل ها متعددوجزئی است و می شودیکی را فهمید ویکی را نفهمید.مساله دیگری که باید به آن توجه کرد این است سمبل در شعر قدیم ما بیشترکلمه است امادر شعرسمبولیستی جمله و عبارت وترکیب است.در این پژوهش به بررسی تحول معنایی وساختاری نماد در شعر معاصر فارسی پرداخته ایم.نماد یکی از عناصر مهم زیبایی سخن در شعر معاصر است .گسترده دامنه تاویل پذیری نماد ،ایجاب می کند شناخت درستی از عواملایجاد داشته باشیم .این بررسی نشان داد شرایط اجتماعی،سیاسی،اقتصادی،روحی وشخصی هر شاعر در شکل گیری نماد موثر است.نماد پردازی به عنوان یک مکتب ادبی هم چون مکاتب دیگر به سرعت جای خود را در ادبیات دنیا و از جمله ادبیات فارسی باز کرددر حوزه ی ادبیات، سمبل یا نماد به چیزی گفته می شود که هم خودش باشد و هم مظهر مفاهیمی دیگر؛ مثلا درخت زیتون علاوه بر مفهوم واقعی اش، نماد صلح و دوستی نیز هست. نمادها با توجه به زمینه های فکری، فرهنگی و شرایط به وجود آمدنشان به دو گروهبومی یا عمومی تقسیم می شوند.