بررسی و مطالعه مواد و فنون به کار رفته در آرایه های رنگی مدرسه ضیائیه شهر یزد

مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر یکی از ابنیه ارزشمند به جا مانده از دوران اتابکان یزد می باشد که با وجود تزئینات و معماری منحصر به فرد بومی، کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. با توجه به عدم مطالعات فن-شناسی دقیق و وجود ابهامات درباره فنون و مواد به کار رفته در تزئینات کتیبه های این بنا، در این پژوهش سعی بر آن شد که پس از معرفی اجمالی بنا و آرایه های رنگی موجود در تزئینات زیرگنبد، به بررسی دقیق و شناسایی رنگ دانه ها و ساختار به کار رفته در لایه های زیرین تزئینات پرداخته شود. روش پژوهش در این تحقیق، تجربی- آزمایشگاهی بوده و روش دست یابی به اطلاعات، منابع کتابخانه ای و روش های آزمایشگاهی و مطالعات میدانی است. مطالعات آزمایشگاهی انجام گرفته مشتمل بر دو روش شیمی تر(کلاسیک) و تجزیه دستگاهی نظیر XRF، SEM-EDX و FTIR می باشد. نتایج پژوهش مبین آن است که رنگ دانه های به کار رفته در تزئین کتیبه های بنای مورد مطالعه، دارای منشأ معدنی بوده است و لایه بستر از اندود گچی و لایه تدارکاتی از جنس گل سفید(هونتیت)می باشد. همچنین شیوه اجرای نقوش در تطابق با روش های مرسوم گذشته شامل اجرای لایه های تدارکاتی، انتقال طرح به روش گرته کردن بر روی بستر، مشخص کردن خطوط کلی طرح با استفاده از قلموی خیس و یا خط انداختن با جسم تیز و قلمگیری با رنگ و اجرای رنگ گذاری نقاشی با تکنیک آبرنگ یا تمپرای صمغی انجام گرفته است.