نقش اقلیم در شکل گیری مساجد سنتی ایران

فلات پهناور ایران شامل گستره متنوع آب و هوایی و اقلیمی است و همین امر موجب شکل گیری ابنیه ای با ویژگی های همساز با طبیعت در هر منطقه شده است. طراحی و ساخت مساجد نیز با توجه به همه گیر شدن دین مبین اسلام در ایران تحولات گستردهای داشته است. چرا که طرح مساجد اولیه، ساده و بدون تزیینات بوده و با معماری غنی ایران که سرشار از خلاقیت و نوآوری است در تضاد بوده است. از طرفی با توجه به گستره پهناور این سرزمین، اجرای یکسان مساجد در تمامی شهر ها و اقلیم ها دور از منطق به نظر می رسید. از این رو معماران ایرانی، معماری مساجد را با توجهبه زیبایی ها، تناسبات و اقلیم خاص هر خطه از این سرزمین تغییر داده و به مراتب زیباتر کردند. مقاله حاضر به معرفی معماری مساجد سنتی در مناطق مختلف ایران پرداخته و به طور خاص تناسب و ویژگی های منحصر به فرد طراحی مساجد در هر یک از اقلیم های چهارگانه ایران را از طریق مطالعه نمونه های موردی شناسایی و ارزیابی مینماید. در این راستا ابتدا ویژگی های معماری اقلیمی در مناطق مختلف ایران مطرح شده و سپس مسجد به عنوان یکی از عناصر شاخص در معماری هر اقلیم مورد بررسی قرار گرفته و نمود تاثیرات اقلیمی بر طراحی آن مورد تحلیل و ارزیابی قرار خواهد گرفت. نتایج حاصل گویای این مطلب است که اقلیم به عنوان یک عنصر طبیعی نقش به سزایی در شکل گیری مساجد ایرانی داشته و به لطف وسعت، تنوع آب و هوایی، فرهنگ و سایر عوامل موثر مساجد باشکوه و کم نظیری در جای جای این سرزمین شکل گرفته اند