بافت قدیم شهر ایرانی - اسلامی و عوامل مؤثر در فرسودگی آن

بیشتر شهرهای امروز، حول هسته قدیمی و با ارزش گستش یافته اند و در اغلب موارد، به دلایل مختلف بخش های مربوط به توسعه جدید از کیفیتی نازل برخوردار بوده و با بخش های تاریخی و قدیمی هماهنگ نیستند. بقای شهر قدیم در محاصره ساخت و سازهای بی قواره، آن هم در مقیاس ناهمساز با آن، ناممکن شده است. در اینجا با دو موضوع مواجه هستیم؛ از طرفی شهر قدیم با یادمانهایش و از طرفی دیگر، زندگی امروز و نیازهایش. بافت قدیم در شهرهای تاریخی ایران،‌ مناطق و محلات قالب توجهی را شامل می شود که ارزنده ترین آثار تاریخی و مواریث فرهنگی را در خود جای می دهد. گرچه برخی از این آثار در سطح جهان واجد ارزش می باشند، اما متاسفانه همین بافت ها بسیار فرسوده شده و در بسیاری از موارد سکونتگاه مردم تهی دست شهری یا مهاجرین شده است. ساکنین بافت قدیم امید به بهبود و تغییر محیط کالبدی خود را کاملا از دست داده اند، به ویژه اینکه این سوالها بارها و بارها توسط مسئولین محلی، مطرح ولی بلاجواب مانده است. لذا بافت قدیم در شهرهای تاریخی و قدمت دار ایران نه تنها به صورت مسئله ای کالبدی، بلکه معضلی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در آمده است، که نمی توان بدون توجه به جامعیت آن و یا با فعالیت هایی انفعالی و ناسنجیده از آن گذشت. حدود چهار دهه از شیوه مداخله شهرسازی نوین در شهرهای ایران می گذرد ولی تا کنون این شیوه در نواحی کهن شهرها فاقد چشم انداز مشخص بوده است. در طرح های جامع و تفصیلی محدوده بافت تاریخی و قدیم با خطی که محدوده ویژه نامیده می شود، جدا می شود و عملا ا زمداخله شهرداری ها در این نواحی جلوگیری شده و تحت تأثیر همین شرایط، ساخت و ساز در آن تحت ضوابط و مقررات خاص و با محدودیت های زیاد مواجه بوده است. جداسازی این نواحی و فقدان برنامه ریزی با زمان بندی مشخص از سوی مدیران شهری از عوامل اصلی پیدایش بحران هایی مقل افت کالبدی - اقتصادی، مهاجرت ساکنان بومی، ورود مهاجران کم درآمد شهری به این نواحی، افت ارزش زمین و مسکن و سرانجام تخریب و فرسودگی ها بناها و فضاهای شهری در این نواحی است.