واکاوی فضای تهی در معماری سنتی ایران و نمود آن در طراحی فضای باز

فضای تهی وجودی است که در ابتدا ساخته میشود و بخش های مختلف فضاهای داخل از این طریق با فضاهای خارجی مرتبط می شوند. همچنین فضایبینابین یعنی لحظه تغییر از فضایی به فضای دیگر، از عملکردی به عملکرد دیگر و... . این تغییر نیازمند آستانه ای است تا بروز کند. به عبارت دیگر آستانه، ابزار تغییر است. مراد از فضای باز فضای میان ساختمان ها، قسمت های خالی، تهی و فضاهای منفی است که در فرآیند معماری و شهرسازی در کنار فضاهای بسته، مثبت و پر، پدیدار می گردند. فضای بینابین به دلیل ویژگی پویایی و انعطاف پذیری بالای خود همچون غشاء سلول وظیفه دریافت، تفسیر، تغییر، تبدیل و تحول داده ها را دارد. در حرکتی چرخشی، فضای بینابین با بهره گیری از مبادی و اصول حاکم بر روابط فضایی، بر چگونگی سازماندهی فضایی مجموعه ها موثر می باشد و در ادامه، مجموعه های سازماندهی شده از طریق ویژگی های فضایی شان، در توسعه و تکامل فضاهای بینابینی تاثیر گذار می شوند. این نتیجه بر جامعیت مفهوم فضای بینابین در مقیاس های متعدد شهری و معماری و در نتیجه اهمت توجه به فضاهای بینابین به عنوان عامل مهم تاثیرگذار بررسی سازماندهی فضایی تاکید می نماید.از بین رفتن پیودد نزدیک مسکن با طبیعت و بی هویتی معماری معاصروکمبود شدیدغنای فضایی وعدم تعلق به مکان در خانه های معاصر،اتفاقی است که به دلیل از بین رفتن جایگاه ارزشی فضای بازوعدم توجه به طراحی این فضا در مجموعه های مسکونی رخ داده است.درگذشته، حیاط به عنوان قلب تپنده ی فضای مسکونی، شاخص ترین و یکی از دوست داشتنی ترین بخش های خانه به شمار می رفت.حذف این عرصه از واحد مسکونی و عدم توجه به آن درمجموعه های مسکودی، منجر به کاهش کیفیت فضایی مسکن شده و در نتیجه آثارسوء اجتماعی به همراه دارد. از طرفی افزایش مصرف انرژی نیز به دلیل حذف کارکرد اقلیمی فضای باز و استفاده تمام وقت از فضاهای بسته از دیگر تبعات این موضوع است که منجر به آثار سوء اقتصادی می گردد. این مقاله به دنبال راه کارهایی برای ایجاد رابطه ی مطلوب بین انسان و طبیعت و ایجاد حس تعلق و مشارکت در مجتمع های مسکونی و بازآفرینی مفهوم باغ ایرادی در کالبدی جدید و در مجموع به دنبالاحیای دوباره ی مفهوم حیاط در فضاهای مسکونی معاصر است. از فرضیات این پژوهش می توان اینگونه عنوان کرد که میان عرصه بندیفضایی در فرم های بینابین وپیکربندی آن با اصل تداوم فضایی ارتباط مشخص ومعناداری وجود دارد. در ادامه ی همین مورد می توان فرضیهدیگری را مطرح نمود، و آن اینکه میان ارزش های ساختاری و فرمی حاصل از چیدمان فضا و ارزش ها و مفاهیم فضای باز، ارتباط مستقیم و تعیینکننده ای وجود دارد. بنابراین با استفاده از متد چیدمان فضا می توان به کشف این ارتباط دست یازید. این مقاله شامل سه بخش می باشد که دربا کنکاش در منابع مختلف پژوهشی و کتابخانه ای ابتدا به بررسی و ویژگی های فضای بازدر معماری سنتی ایران می پردازد وسپس نقشفضای باز در ارتباط با مسایل گوناگون معماری را مورد بررسی قرار می دهد و در نهایت به سیر تحول الگوی پر و خالی در مسکن معاصرایرادی تا زمان حاضر می پردازد و به طور کلی هدف از این پژوهش تلاشی برای باز زنده سازی معماری سنتی در معماری معاصر و بهره گیریاز نکات مثبت معماری سنتی در معماری عصر حاضر و بالاخص فضای تهی در طرح های معماری می باشد.