گزاره هایی در اقتصاد و معیشت: نگاهی به سیاست نامه

در این یادداشت، تلاش شده است با توجه به متن سیاست نامه، اثر خواجه نظام الملک طوسی، به برخی از اصول و قوانین اقتصادی آن دوره دست یافت. هدف از این مطالعه، جستجوی راهی مناسب تر برای استفاده از این منبع، در الگوهای اقتصاد اسلامی است. روش برگزیده برای انجام این پژوهش، تحلیل محتوا نام دارد که بر اساس مفاهیم کلیدی هر متن، برخی از گزاره های سیاست نامه را درباره اقتصاد، معیشت و تجارت آن زمان برجسته می سازد. سپس با کنار هم قرار دادن این گزاره ها، تلاش به فهم ساز و کار اقتصاد آن دوران می کند: چنین به نظر می رسد که اقتصاد آن دوران، تا حد زیادی تحت امر پادشاه و به صورت دستوری اداره می شده، نه توسط عوامل تصمیم گیرنده خرد. در نهایت نتیجه به دست آمده، اگرچه کلی و تا حدودی فاقد جزییات است، این امیدواری را به دست می دهد که شاید بتوان با گسترش این روش برای دیگر متون، درکی تقریبی از وضعیت اقتصاد و معیشت آن دوران به دست آورد. نیز ممکن است با توجه به برخی از توضیحات تحلیلی متن، تا حدودی از تفکرات اقتصادی آن زمان آگاه شد.