بررسی جایگاه عقل در مفهوم معماری از دیدگاه اندیشمندان و نظریه پردازان جهان

معماری عرصه اندیشه و عملکرد انسان ها در هستی بوده و به عنوان عنصری مصنوعی و تحمیلی به هستی در یک رابطه متقابل و دو طرفه با آن قرار دارد. از این رو درک این رابطه و تاثیرات آن می تواند راه گشای زندگی بهتر و روابطی انسانی تر گردد. با توجه به این که روابط حاکم بر هنرمند و اثر هنری رابطه متقابل ذهن و عنصر شکل یافته است؛ بنابراین درک ایده ها و مفاهیم تاثیر گذار در معماری بسیار حایز اهمیت است. نمود فلسفه رنه دکارت در هنر و معماری به واسطه جمله معروفش من می اندیشم پس هستم که بیانگر واکاوی اندیشه او در شناخت معرفت انسانی مبتنی بر ارایه اصلفلسفه تحلیلی است. بر اساس اصول و مبانی شناخت در اندیشه اسلامی، زاویه ای که از آن هر چیزی و از آن جمله مبانی معماری اسلامی مورد مطالعه، تعریف و تحلیل قرار می گیرد، زاویه عقل و حکمت است. هنرمند، معمار مسلمان، از راه دل از دریچه عقل و حکمت الهی ، ملکوت یعنی جنبه باطنی و عقلانی ، هستی و موضوعات جاری در آن از جمله حقیقت باطنی اثر را مورد مطالعه قرار می دهد، و به دانشی شفاف، حقیقی و مطابق با واقع دست می یابد. براساس این بینش، شفافیت، خوانایی، پایداری و استحکام ساختار نظری و عملی هر چیزی، در پایداری و استحکام ذاتی عقل مایه به کار گرفته شده در آن است. تردیدآلود بودن و مشکوک بودن، ابهام و تزلزل پذیری در هر نظامی از جمله نظام سازمانی یک شهر نتیجه مستقیم جهل یعنی عدم عقل محوری و یا عدم فعالیت عقل در آن است. بهره مندی معمار و معماری از اندیشه ای عقل مند و برهانی و به عبارتی، دارای استدلالات منطقی ، آن ها را از انواع شک ها و تردیدهای ممکن می رهاند، و نوعی استحکام و استقلال و پایداری حقیقی و اصیل و تزلزل ناپذیر در مفهوم، ساختار انسانی و حتی کالبدی شهر به وجود می آورد. ذات عقل، یکتایی است و میوه آن، وحدت و یگانگی است، و هرگز کثرت و تضاد و تزاحم در آن راه ندارد. در این مقاله سعی بر آن بوده است تا بواسطه نظریات متفکران بنام متقدم و متاخر و با معرفی یک مطالعه تطبیقی که نتایجش نشانه راهی برای روشن شدن تفکرات معمارانه در سطح آکادمیک مهیا گردد و برای معماران نوگرا اندیشه ای فرازمند در جهت کاربست نظریات فیلسوفان و اندیشمندان معاصر تبیین نماید.