بررسی آثار و پیامدهای حصر مذاهب فقهی

شمار مذاهب فقهی که تانیمه دوم قرن چهارم در میان مسلمانان مورد تقلید قرار گرفت، به یکصد وسی و هشت (138) مذهب بالغ گردید. محافل علمی و فقهی اهل سنت به توصیه و خواست حکام وقت و برخی دانشوران ترجیح دادند از گستردگی مذاهب کاسته و دایره فعالیت را بر محوریت برخی مذاهب موجود بنا نهند. به دنبال این تصمیم، چهار مذهب معروف حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی به رسمیت شناخته شد و دیگر مذاهب، ابطال و به تدریج به دست فراموشی سپرده شدند. اینکه چنین تصمیمی چه آثار و پیامدهای سلبی و ایجایی در میان مسلمانان داشته، موضوع تحقیق پیش روست. از آثار و پیامدهای انحصار و حصر مذاهب می توان به توقف ورکود علم فقه، دمیده شدن روح تقلید و تعصب در میان مسلمانان، محرومیت از مراجعه مستقیم به کتاب و سنت، انسداد باب اجتهاد وطرح مسیله جواز خلو زمان از وجود مجتهد اشاره کرد. از تاثیرات ایجابی نیز می توان مسیله نجات مذاهب اسلامی از سقوط قطعی را یاد نمود.