پروتولیت و رخساره های دگرگونی، کلیدی مهم در اکتشاف گوهرهای دگرگونزاد

توجه به شرایط تشکیل زمینشناسی گوهرهای مرتبط با سنگهای دگرگونی (گوهرهای دگرگونزاد) در تعیین فاکتورهای اکتشاف آنها بسیار مهم است. به دلیل تشکیل سنگهای میزبان دگرگونی در طیف گسترده ای از دما-فشار و جایگاههای مختلف زمینشناسی، مطالعهی شرایط تشکیل این گوهرها دشوار ولی بسیار مهم است. گام نخست تشخیص نقش دگرگونی در تشکیل گوهرها است. در دگرگونیهای مجاورتی به ویژه محیطهای اسکارن انواع گارنت سبز، اسپسارتین و اپیدوت های نیمهگوهری وجو دارد. در مرمرهای متاسوماتیزه زون سنندج سیرجان یا نقاط دیگر ایران باید جهت اکتشاف روبی، مطالعه دقیق شود. افیولیتهای دگرگون شده ایران می تواند منبع مهمی از سرپانتین و رودونیت باشد. با توجه به وجود محیطهای پرفشار شیست آبی (شهرکرد، شرق کشور و مکران) و اکلوژیتی (شاندرمن) در ایران، وجود ژادییت دور از انتظار نیست. کانسار ها و اندیسهای بوکسیت دگرگون شده ، می تواند محیطی مناسب برای وجود روبی، سفایر باشند. پگماتیتهایی که در محیطهای اولترامافیک نفوذ کردهاند و یا به نحوی سیلیسزدایی شدهاند میتواند منبع مناسبی برای کانیسازی کرندم باشند. در رخسارههای فرادمابالا با پروتولیتهای فقیر از سیلیس، سافیرین میتواند حضور داشته باشد.