طراحی قابلیت محور، رویکردی روانشناسانه در طراحی محیط

رفتارهای انسانی همواره در یک مکان(محیط رفتاری)شکل می گیرد وارزیابی جامع او بدون توجه به تاثیرات محیطی امکان پذیر نخواهد بود.به همین ترتیب، مکان را نباید مجزا از رفتار انسان و درک اهداف، نیازها وخواسته های کاربران وفعالیت هایی که مکان امکانات آن ها رافراهم می آورد، ارزشیابی کرد. در یک محیط نیز، قابلیت های محیط داشته های پیکره بندی کالبدی یک شی ء یا یک مکان رفتاری است که آن را برای فعالیت های خاصی قابل استفاده می سازد. بعضی از خواسته ها توسط یک شی ء یا محیط زمینی، زنده یا فرهنگی، از دیگر خواسته ها راحت تر تامین می شوند؛ بعضی از فعالیت ها در پیکره بندی ویژه ای از محیط ساخته شده، نیاز های بعضی از مردم را تا مین و نیاز های بعضی دیگررا تامین نمی کنند. قابلیت های یک محیط کالبدی، خوب یا بد، چیزی است که آن محیط با ویژگی های پیکیره بندی و سازنده خود پیشنهاد می نماید. بنابراین در پی پاسخ به این سوال ها که سطوح مختلف محیط را چگونه می توان دسته بندی کرد و چه قابلیت هایی را می توان در سطوح مختلف محیطی اظهار داشت که سبب طراحی قابلیت محور محیط می شود به دنبال پاسخ گویی به نیاز های متناظر با این سطوح و قابلیت ها می باشیم. در این پژوهش به روش توصیفی_تحلیلی، به مرور متون و تحلیل محتوای قابلیت های محیط و سطوح محیطی پرداخته تا دسته بندی جدیدی از محیط ارایه داده و چهارچوبی اساسی برای درک قابلیت های محیطی و طراحی بر اساس قابلیت های مختلف سطوح محیطی برسد. طبق چهارچوب این مقاله، محیط دارای سطوح عینی و ذهنی است قابلیت های محیط نیز به دو سطح بالقوه نهفته در محیط و قابلیت های موثر بر انسان طبقه بندی می شود.قابلیت های بالقوه که ادعای رفع خواست و نیاز های انسان را دارد و از سویی دیگر نیاز های انسان توسط قابلیت های موثر تامین می شود. هر چه طراحی بر اساس قابلیت های محیطی صورت گیرد، طراحی موفق تری در راستای تمرکز بر انسان و محیط خواهیم داشت.