تاثیرات شبکه های آبراهه های قدیمی بر مورفولوژی نوین شهرها( مطالعه ی موردی: شهر نجف آباد)

مورفولوژی شهری شامل مطالعه ی فرم شهر و روند شکل گیری و تغییرات آن می شود. در شکل گیری و ساخت مورفولوژی یک شهر هم عناصر طبیعی و هم عناصر انسانی نقش دارند. در این پژوهش که در قالب روش تحقیق اسنادی و میدانی صورت گرفته، با مروری بر تاریخچه ی شکل گیری و تکامل شهر نجف آباد، تاثیرگذاری مسیل ها و همچنین، شبکه های آبراهه های انسان ساز شامل قنوات و شبکه ی آبیاری بر بافت شهری مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده گواه آن است که هسته ی اولیه ی این شهر بر پشته ای واقع در بین دو مسیل بنیان نهاده شده است که از یک سو خطر ورود سیلاب بالا دست به این شهر دفع گردیده و از سوی دیگر، بستری فراهم آمده که توزیع آب قنوات و دفع سیلاب های داخل شهر در مسیر های منطبق بر شیب طبیعی آن در جهات مختلف ممکن گردیده است. در دوره ی صفویه با احداث چندین رشته قنات و هدایت و توزیع اب آن ها در جهت های جنوب و غرب و شرق، شبکه ی منظم شطرنجی از آبراهه ها و باغات در سطح شهر احداث گردیده است. بعد ها با توسعه ی شهر و تبدیل باغات و مزارع به مناطق مسکونی، همین مسیر های شبکه های آبراهه های قدیمی مبنای خیابان کشی و توسعه ی فضاهای فیزیکی و تفریحی شهر قرار گرفته و فرم کلی شهر از آن ها متاثر گردیده است. متاسفانه در سالیان اخیر به این زیربنای طبیعی و تاریخی توجه کافی نشده و در برخی از قسمت ها ی شهر با تغییر کاربری مسیل ها و مسدود سازی شبکه های آبراهه ها، خطر بروز سیلاب در این شهر افزایش یافته و همچنین با تبدیل مسیر قنوات به خیابان ها و فضای سبز، با نفوذ مداوم آب به دهلیز ها و فشار ناشی از رفت و آمد خودروهای سنگین، موجبات ریزش و تخریب آن ها فراهم آمده است. پیشنهاد می شود که مدیران شهری با توجه نمودن به شبکه های آبراهه های موجود در شهر، از یک سو خطر انسداد و مخاطرات ناشی از آن را به حداقل رسانده و از سوی دیگر این پدیده ها را به عنوان جاذبه های توریستی شهر به جامعه معرفی نماید.