جایگاه حق بر تامین اجتماعی و حق بر سلامت و دادخواهی پذیری آن ها در اسناد بین المللی و در حقوق ایران

حق بر تامین اجتماعی به نحوی که بالاترین حد از رفاه و کیفیت زندگی برای شهروندان رقم بخورد و نیز حق بر سلامت به معنای مصونیت از هر عاملی که به نحوی سلامت مستمر جسمانی، روانی و شخصیتی فرد را به خطر می اندازد، دو حق از حق های مسلم بشری هستند. متناظر با این دو مولفه مهم و مبنایی برای زیست سالم، حق بر سلامت و حق بر تامین اجتماعی، امروزه از اصلی ترین و بنیادی ترین حقوق انسان ها هستند که در اسناد بین المللی مختلف نیز به وضوح به آن ها امر اشاره شده است. دولت های عضو یا ملحق به این اسناد نیز تعهد بر تامین و تضمین این دو حق دارند و بدین ترتیب، قصور یا تقصیر آن ها در تامین یا تضمین دو حق پیش گفته، موجبات مسیولیت آن ها در برابر شهروندانشان و چه بسا سبب تحقق مسیولیت بین المللی آن ها در برابر دیگر دولت ها و شهروندان شود. در این میان، قابلیت دادخواهی این دو حق، شاید از به رسمیت شناختن اولیه آن مهم تر باشد. این قابلیت در مفهوم ساده، به معنای این است که هر یک از شهروندان که به نوعی حق بر تامین اجتماعی یا حق بر سلامت خود را در معرض نقض یا نقض شده از سوی دولت یا اشخاص حقیقی یا اشخاص حقوقی دیگر دید، می تواند با اقامه دعوا یا شکایت، در صدد تضمین قضایی این دو حق برآید. بدین ترتیب، قضاوت پذیری حق بر تامین اجتماعی و حق بر سلامت، حاوی تعهد دولت ها در استقرار مراجع ذیصلاح و استفاده از سازوکارهای قضایی برای مقابله با موارد نقض این دو حق است. در این نوشتار، پس از بررسی و تحلیل جایگاه حق بر تامین اجتماعی و حق بر سلامت در اسناد بین المللی، قابلیت دادخواهی آن ها را مورد مطالعه قرار می دهیم.