آسیب شناسی و سطح بندی آسیب های قالی ایران

قالی ایران از جمله گرانبهاترین و کاربردی ترین هنرهای بشری است که از دیرباز معرف فرهنگ و توانایی ایرانیان بوده است. این دستبافته فاخر طی اعصار در معرض آسیب ها و مخاطراتی قرار داشته که گاه منجر به نابودی نمونه هایی از آن شده است. در این مسیر، افرادی گاه برای امرار معاش و گاهی از سر هنر دوستی دست به مرمت و بازسازی قالی های آسیب دیده زده اند. با این حال همیشه این مرمت ها صحیح و علمی نبوده و بعضا عدم شناخت صحیح آسیب، عوامل آسیب رسان و دلایل ایجاد آن، عدم مهارت لازم در مرمت قالی منجر به تسریع نابودی قالی گردیده است. در پژوهش توصیفی تحلیلی حاضر که به دو روش میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است، آسیب ها، میزان آسیب دیدگی و سطح بندی آسیب ها در قالی ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. به همین منظور، ابتدا عوامل آسیب رسان اصلی، انسانی - فیزیکی- جانوری (زیستی) - شیمیایی، بررسی شده و سپس به سطح بندی آسیب ها، شامل پرزی، گره ای، پودی و تاری پرداخته شده است. در ادامه گروه بندی آنها به دسته های درون ساختاری، برون ساختاری و جنبی انجام گرفته است که نسبت به پژوهش های پیشین جزیی نگرتر بوده و در عین حال شیوه ای نوین در تقسیم بندی آسیب ها است. در ادامه در بررسی های میدانی برخی آسیب ها در هر سه گروه درون ساختاری، برون ساختاری و جنبی به همراه ذکر دلایل ایجاد آن آسیب ارایه گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بسیاری از آسیب های درون ساختاری مربوط به مرحله پیش از بافت و حین بافت است و با درک صحیح از عامل آسیب رسان و همچنین نوع و سطح آسیب می توان راهکار مناسب مرمتی را بدون مخدوش کردن اصالت ها ارایه کرد.