بررسی لزوم احراز رشد عقلی در مسوولیت کیفری اطفال در فقه وحقوق کیفری

رشد عقلی به معنی رسیدن به سنی که شخص قوه تمییز و تشخیص کامل حسن وقبح اعمال و درک اوامر و نواهی شرعی و قانونی را داشته باشد، که اساسا قانونگذار کشورمان، در تحمیل مسوولیت کیفری به افراد بالغ فاقد رشد عقلانی، به این مقوله توجهی نداشته است. در واقع قوانین کیفری، بویژه در قانون مجازات اسلامی (تبصره یک ماده 49)، نصاب بلوغ شرعی ، به عنوان حد سن رشد کیفری تعیین شده است. در حالی که برای داشتن مسوولیت کیفری الزاما بزهکار هم باید به رشد جسمی یعنی بلوغ جنسی رسیده باشد و هم بلوغ روانی او ثابت شود. به عبارت دیگر بزهکار از نظر جزایی نیز رشد داشته باشد. رشد جزایی عبارت است از اینکه فرد به مرحله ای از کمال جسمی و عقلی رسیده باشد که بتواند مسوولیت کیفری اعمال خود را تشخیص دهد و به عواقب عملی که انجام داده است، آگاهی داشته باشد. نگارنده در این مقاله علاوه به بررسی رشد از منظر حقوقی، به جایگاه اساسی رشد عقلی در فقه پرداخته است.