توضیحی درباره یک بیت از حافظ شادی برای مرگ

در قابوس نامه (عنصر المعالی، 44:1366) آمده است: هارون الرشید در خواب دید که همه دندان هایش ریخته است. معبر اول، در تفسیر این خواب گفت: همه عزیزانت می میرند. معبر دوم گفت: عمر تو بیشتر از همه خویشاوندان تست. هارون اولی را تنبیه کرد، دومی را جایزه داد. عنصرالمعالی این حکایت را برای این نقل کرده تا بگوید: یک حقیقت را به دو زبان بد و خوب می توان گفت، به گونه ای که یکی طرف مقابل را خشمگین کند و دیگری موجب شادی واحساس خوب او شود. آنچه در این حکایت مهم است این پیام است که همگان از مرگ می ترسند، زیرا به این دنیا علاقه دارند و مرگ برای آنها تاریکی، ناامیدی و از دست دادن همه چیز است، تا آنجا که پیش بینی از دست دادن نزدیکان، موجب خشم هارون و عمر دراز او سبب رضایت او شده است. در دنیای سیاست برای دشمنان شعار مرگ بر ... و برای دوستان شعار زنده باد... داده می شود. بر اساس قاعده تعرف الاشیاء با ضدادها عشق به زندگی نیز نشانه ترس و وحشت از مرگ است. حکایت مردی که از دست عزراییل، به سلیمان نبی پناه می برد، در مثنوی؛ حکایت پیر صد و پنجاه ساله در گلستان سعدی (148:1381) که در آخرین لحظه های زندگی می گفت دمی چند گفتم بر آرم به کام دریغا که بگرفت راه نفس-- دریغا که بر خوان الوان عمر دمی خورده بودیم و گفتند: بس ...