استفاده از آپتامرها، روشی کاربردی در تشخیص ملکولی بیماریها

برخی از مولکولهای RNA در ساختار فضایی خود دارای جایگاهی هستند که می توانند از طریق آن به دیگر مولکولها متصل شوند.اتصال این جایگاهها به مولکول های مختلف بعلت شکل فضایی خاص آنها، برقراری پیوند های واندروالس هیدروژنی با آن مولکولها است. این اتصال بسیار اختصاصی دارای میل ترکیبی زیادی است. به این مولکولهای RNA، آپتامر به جایگاه اتصال آنها آپتاتوپ گفته می شود. خصوصیت آپتامرها در اتصال به مولکولهای مختلف همانند عمل آنتی بادیها است با این تفاوت که در مقایسه با آنتی بادی ها این ملکولها کوچک تر هستند، آسان تر تولید ذخیره می شوند سیستم ایمنی را کمتر تحریک می کنند.آپتامرها دارای سرعت اتصال بالا سرعت تفکیک پایینی نیز هستند. آپتامرها، لیگاندهای بسیار متنوعی از جمله یونها، متابولیتهای سلولی، ویتامینها، ویروسها داروهای مختلف مانند آسپیرین را شناسایی می کنند. آپتامرها برای تشخیص مولکولی بیماریهای عفونی به خصوص عفونتهای ویروسی بسیار مناسب هستند. برای این منظور کافی است برای هر یک از پروتیینهای اختصاصی باکتریایی یا ویروسی مورد نظر، آپتامر ساخته شود. به کمک این آپتامر می توان از طریق روش های مختلف به شناسایی عامل عفونت پرداخت. یکی از مهمترین این روش ها روش ELANA است. اصول کلی این روش مشابه روش الایزا است با این تفاوت که در این روش از آپتامرها بجای آنتی بادی استفاده می شود. در روش ELANA، ابتدا آنتی ژنهای سرم بیمار بر روی سطح چاهکهای ویژه ای پوشانده شده سپس آپتامرهای اختصاصی بر علیه آنتی ژن های عامل بیماریزا به آن اضافه می شود. پس از شستشوی سطحی، آپتامری نشاندار بر علیه آپتامر اولیه اضافه می شود. آپتامر ثانویه اغلب بصورت آنزیمی نشاندار می شود. در این روش، آنزیم پراکسیداز خردل (HRP) به آپتامر ثانویه متصل می شود. سوبسترای این آنزیم، ماده لومینول می باشد که بوسیله آنزیم فوق به یک ماده که دارای خاصیت نورافشانی (لومینسانس) است تبدیل می شود. با اضافه کردن سوبسترا به هریک از چاهکها مشاهده تغییر رنگ ایجاد شده می توان به وجود آنتی ژن پی برد. علاوه بر کاربرد آپتامرها در شناسایی عفونت های ویروسی از جمله هپاتیت B، ایدز یا هرپس سیمپلکس می توان از این روش در تشخیص زودهنگام سرطانها نیز بهره گرفت.