بازنمون فراروایت نجاتبخشی عرفان اسلامی در گفتمان و روایت تذکر ه الاولیای عطار
محل انتشار: فصلنامه ادبیات عرفانی، دوره: 5، شماره: 9
سال انتشار: 1392
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 315
فایل این مقاله در 30 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JMLK-5-9_002
تاریخ نمایه سازی: 21 خرداد 1398
چکیده مقاله:
با متون عرفانی یکی از شاخه های پربار ادبیات فارسی است. این متون به دلیل ارتباط شفافی که با تجربه و تخیل عرفانی و بشری دارد، منشا زایش های هنری و تجربه های زبانی بیان ناپذیری است. یکی از ویژگی های ساختاری ای که همه متون عرفانی ادبیات فارسی را به هم متصل می کند، ارتباط گفتمانی است. اگرچه اصلیترین هنر عطار نیشابوری، شاعر و اندیشمند پایان قرن ششم هجری، شعر است اما او با تالیف تذکر ه الاولیا سعی کرده تا همان گفتمانی را که در منطق الطیر به کار گرفته است، به شکل دیگری در نثر هم دنبال کند. اگرچه عطار بسیاری از اجزای تذکر ه الاولیا را از متون پیشین عرفانی، همچون رساله قشیریه، کشف المحجوب و طبقات صوفیه گرفته است اما رفتار زیباییشناختی و زبانشناختی او برای خلق جهان متن، دیگرگونه است. چنانکه تمام بخش هایی که به تذکر ه الاولیا و یادکرد عرفا اختصاص یافته، دارای ساختار گفتمانی واحد است. اگرچه سایه کم رنگ این الگوی ساختاری را می توان در کتاب های کشف المحجوب، طبقات صوفیه و رساله قشیریه یافت اما عطار این الگو را عمق و جهت داده و به سبک ویژه ای دست یافته است. این مقاله در جستجوی پاسخ به دو مسئله پژوهشی است که بهطور مستقیم با ساختار تذکر ه الاولیا ارتباط دارد:1- فراروایت نجاتبخشی عرفان اسلامی چگونه در گفتمان عرفانی بازنمایی می شود 2- عطار چگونه فراروایت نجاتبخشی را با گفتمان همراه می کند و ساختار روایت تذکر ه الاولیا را می سازد فراروایتی که تذکر ه الاولیا را پیش می برد، اسطوره نجات بخشی است؛ این اسطوره، گفتمان سفر انسان در دنیا را می آفریند. عطار با استعاره سفر به اسطوره گناه و توبه می رسد؛ بنابراین ابتدای روایت هایش با توبه آغاز می شود و انتهایش به مرگ می انجامد. در تذکر ه الاولیا انسان های برگزیده با شناسایی خود و توبه کردن از گناه آغاز می کنند؛ آنگاه به فاعل شناسا تبدیل میشوند و سپس کردار و گفتارشان بر دیگران موثر واقع می شود و سرانجام سفرشان به مرگ منتهی می گردد.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
پروین تاج بخش
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور گیلان
جهان دوست سبز علی پور
استادیار دانشگاه آزاد رشت
طاهره قمی کتیگری
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی رشت