بررسی نایکنواختی ژنتیکی حاصل از تنوعات سوماکلونال در نهال های خرما تکثیر یافته از طریق کشت بافت

خرما (Phoenix dactylifera L.) یکی از گیاهان مهم تجاری ایران است که به وسیله پاجوش های جدا شده از درختان دیگر تکثیر می شود. تکثیر با پاجوش به کندی انجام شده و با مشکلاتی نظیر تعداد محدود پاجوش و زمان نسبتا طولانی جهت ثمردهی روبرو است ولی امروزه از روش های دیگر تکثیر از جمله کشت بافت استفاده می شود. تنوع سوماکلونال بر اثر تنوع فنوتیپی و ژنتیکی در گیاهان حاصل از کشت بافت منجر به تغییر در صفات کمی و کیفی می شود. هدف این پژوهش بررسی میزان ناپایداری ژنتیکی 10 ژنوتیپ خرما (خلاص، ابونارنجا، کوش زاباد، فردماده، ابومعان، نبات سیف، اشرسی، برحی، پیارم و مجول) حاصل از کشت بافت بوده که در ایستگاه تحقیقات کشاورزی عزیزآباد بم در قالب طرح بلوک کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت و صفات مختلف ازجمله قطر تنه درخت، ارتفاع تنه درخت، طول پهنک برگ، عرض پهنک برگ، طول برگ، تعداد برگ، تعداد خار، تعداد گل، طول خار، وزن میوه، شکل میوه، طول دم خوشه میوه، عرض دم خوشه میوه، طول محور حامل خوشه چه میوه اندازه گیری شد. از 10 ترکیب پرایمری نشانگر AFLP جهت بررسی درصد پلی مورفیسم بین نهال های حاصل از کشت بافت استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ ها نشان داد. نتایج غیریکنواختی نهال ها در صفات مورد بررسی بسیار بالا بود. درصد بالای پلی مورفیسم حاصل از پرایمرهای مختلف نشانگر AFLP در بین نهال-های مختلف (سه نهال) حاصل از کشت بافت در هر ژنوتیپ بیانگر تغییرات ژنتیکی بالا ناشی از تنوع سوماکلونال بود. بررسی ضریب پراکندگی کلون های هر ژنوتیپ در صفات مختلف نشان داد که بیشترین پراکندگی در ژنوتیپ ابونارنجا در اغلب صفات و ژنوتیپ کوش زاباد دارای کمترین ضریب پراکندگی در کلون های خود بود. تعداد 10 ترکیب پرایمری AFLP در30 ژنوتیپ خرما 377 باند چند شکل ایجاد کرد که بیشترین درصد پلی مورفیسم مربوط به ژنوتیپ مجول با 60/74 درصد و کمترین درصد پلی مورفیسم مربوط به ژنوتیپ خلاص با 42/97 درصد بود. نتایج این مطالعه بیانگر تنوع و ناپایداری ژنتیکی نهال های حاصل از کشت بافت در ژنوتیپ های مختلف خرما می باشد.