حیات زنبورعسل، الگوی تفکر خلاق در اسلام

یان مساله تفکر فعالیت جهت دار ذهن برای حل مسئله است و تفکر خلاق (creative thinking) یکی از دو قسم تفکر هدایت شده و جهت دار و نوعی از تفکر است که با انعطاف پذیری، نوآوری و ارزش اجتماعی همراه بوده و به دنبال کشف و ارائه راه حل جدید و حل مسئله است. این واژه برای جامعه انسانی و انسان به کار گرفته شده و تاریخچه آن در محافل غربی از قرن نوزدهم ( 1875 ) به این سو است. افرادی چون والاچ، گالاس وگایر ( 1970 )، آمابیل ( 1989 )، ویزبرگ ( 1992 )، استرنبرگ ( 1994 ) درباره نقش متغیرهایی چون انگیزه، بافت محیطی و فرایندهای عادی در تفکر خلاق و ویژگی های افرادی با تفکر خلاق نظرات مختلفی ارائه داده اند؛ اما همانگونه که تفکر خلاق امری انتزاعی و ذهنی نیست، الگوهای تفکر خلاق هم نمی توانند خیالی باشند. دیدگاهی که می پندارد خلقت فاقد شعور و جهت گیری هدایت شده است و هیچ رابطه معناداری میان امور تکوینی با دین و وحی وجود ندارد؛ دیدگاهی ناکارآمد و غیر علمی است. از سویی دیدگاه های مرتبط با تفکر مادی از ارائه الگوی عینی تفکر خلاق ناتوان مانده اند. به همین جهت ردپای الگوی تفکر خلاق را باید در صنع خلقت الهی که همواره الهام بخش بشر بوده یافت. برای اثبات این ادعا زندگی زنبور عسل مثال مناسبی است. حیات زنبوری مجموعه ای در هم تنیده از علم و هنر و اخلاق و پایبندی به قوانین هستی و ارتباط با خالق آن است و ما را به مطالعه آفریننده زنبور و کرنش در برابر علم و هدایت او فرامی خواند. هدف پژوهش: زندگی زنبور عسل مدل مناسبی برای معرفی الگوی تفکر خلاق در طبیعت است. اسلام بر اساس این الگو صنع و صانع و مصنوع را در یک نظام پیوسته، متحد و هماهنگ معرفی میکند و حیات زنبوری را در هر چهار مرحله آمادگی، تکوین، روشنگری و ارزیابی یعنی خلاقیت در انجام کار (مهارت)، خلاقیت در فرایند و تولید را امری برخاسته از فطرت، اکتسابی و ناشی از الهام و وحی میداند. با توجه به تاکید قران کریم بر تفکر درباره حیات زنبور عسل میتوان آن را به عنوان الگوی تفکر خلاق مطرح و از آن برای رد دیدگاه قائلان به حیات مادی و منکران شعور عالم بهره برد. همچنین الگوی تفکر خلاق زنبوری را میتوان بر اساس حیات انسانی تنظیم و اجرا نمود. یافته ها و نتیجه گیری: پیچیدگی مسکن زنبور، قرینه سازی، نظم هندسی، طراحی و تناسب رنگها از ویژگی های تفکر خلاق است. همچنین تعادل و هماهنگی، تشخیص راه، انتخاب گری و ابتکار، کنجکاوی، عملیات اکتشاف و جسارت و روشنگری، نظم و انضباط، فرمانبری و انعطاف پذیری، اتحاد و پشتکار، فروتنی وبی آزاری، قناعت و بخشش و سوددهی، ارزیابی و ایجاد ارتباط میان امور بی ربط و خلاقیت در تولید که از جمله تفاوت های حیاتی زنبوری است با ویژگی های تفکر خلاق همخوانی دارد. در قران کریم، زنبور عسل تمثیلی برای معرفی مومنان حقیقی و انسان کامل است. روش و چگونگی انجام پژوهش: روش تحقیق مطالعه تحلیلی و توصیفی است که با استفاده از منابع اسلامی و پژوهش های معاصر انجام گرفته است.