بررسی تاثیر درآمدهای نفتی بر توسعه اقتصادی کشور ایران

در بحث اقتصاد کلان کشور سوال اساسی که در ذهن نقش می بندد این است که وضعیت اقتصاد کشور در صورت تمام شدن نفت چگونه خواهد بود، مدیریت اقتصاد کلان کشور باید چگونه باشد که اقتصاد در شرایطی پایدار قرار گیرد. پاسخ به این سوالاتی از این قبیل مستلزم بررسی چگونگی اثرگذاری قیمت نفت بر متغیرهای اقتصاد کلان و تشخیص و اتخاذ سیاستهای پولی و مالی متناسب است. در کشور ما بین نفت و توسعه اقتصادی رابطه تاریخی و پیچیده ای وجود دارد. از زمان کشف نفت تاکنون، درآمدهای سرشار و نسبتا سهل الوصول حاصل از این موهبت خدادادی از مهم ترین منابع تامین مالی برنامه های توسعه ای کشور بوده است. در عین حال، دسترسی به درآمدهای نفتی و نحوه استفاده از آن اغلب به عنوان دلیل اصلی بسیاری از مسائل و مشکلات اقتصادی کشور معرفی می شود. بنابراین، نفت و درآمدهای حاصل از آن مهم ترین عامل اثرگذار بر مسیر توسعه بلندمدت مشکلات ساختاری موجود در اقتصاد ایران و به ویژه وضعیت فعلی بودجه دولت، امکان کارکرد مناسب صندوق توسعه ملی را نخواهد داد. لذا تا زمانی که اصلاحات ساختاری و سیاستی در نظام پولی، مالی، ارزی و نهادی صورت نگیرد، نمی توان از وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی کاست. در زمینه عملکرد صندوق بر کاهش نوسانات تکانه های نفتی، نتایج کوتاه مدت حاکی از اثرگذاری بیشتر سیاست بودجه ای و ارزی دولت در قیاس با صندوق در کنترل نوسانات است، اما در بلندمدت هم سیاست های بودجه ای و ارزی و هم صندوق به کاهش نوسانات تکانه های نفتی کمک خواهند کرد. بر اساس یافته های تحقیق پیشنهاد می شود، در راستای اصلاحات ساختاری اقتصادی، تغییرات تدریجی در نرخ بهره در مقایسه با تغییرات ناگهانی به لحاظ شیوه اثرگذاری بر تولید، تورم و سرمایه گذاری و همچنین از بعد ایجاد نوسانات کمتر در متغیرهای اقتصادی، ارجحیت دارد. توصیه می شود در زمان وقوع نوسانات قیمت یا تولید نفت برای ثبات بازار ارز به اتخاذ سیاست های ارزی توجه شود.