بررسی تطبیقی اکراه در قتل در دو نظام حقوقی ایران و فرانسه

قانونگذار در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در ماده 375 مقرر می دارد: اکراه در قتل، مجوز قتل محسوب نمیشود. این ماده قانونی، برگرفته از نظریه مشهور فقهی در این مساله میباشد. این در حالی است که در دیدگاه های دیگر فقهی، و در قوانین بیشتر کشورها مثل فرانسه ضمن حکمی موافق با اصول مترقی و پیشرفته دنیا، اکراه در قتل را مانع مسئولیت کیفری میدانند. در این نوشتار، نگارنده با بررسی تطبیقی اکراه در حقوق ایران و فرانسه، به روشنی توضیح داده که ضابطه اکراه موثر در حقوق ایران برگرفته از حقوق فرانسه است. همچنین قلمرو اکراه در حقوق دو کشور از نظر وحدت تعریف، تاثیر اکراه، و رافع مسئولیت بودن اکراه مورد بررسی قرار گرفته است. اما علی رغم این اشتراکات؛ در مساله اکراه در قتل، قانون مجازات فرانسه اکراه در قتل را مانع مسئولیت کیفری برای اکراه شونده میداند، ولی قانون مجازات اسلامی ایران، اکراه در قتل را مجوز قتل نمیداند. لذا ضمن بازخوانی نظریه های فقهی در مساله اکراه در قتل به نقد مستندات مربوط پرداخته ودر نهایت، ضمن ایراد خدشه بر نظریه مشهور و نظریه آیت االله خویی، نظریه اقوائیت سبب از مباشر را با ذکر دلایل و مستندات، و بررسی تطبیقی مصادیق سبب اقوی از مباشر ذکر کرده، و به دلیل هماهنگی این نظریه با قضاوت عرفی و نظام حقوقی نوین جهانی و تامین کننده عدالت و نظم عمومی جامعه پذیرفته و در نتیجه لزوم قصاص مسبب اصلی و سلب مسئولیت از مباشر را پیشنهاد میکند.