مطالعه تطبیقی صورت های فلکی باستانی در منتخبی از آثار هنری دوره قاجار

از هزاران سال قبل اعتقاد به تاثیر حرکات خورشید، ماه و سیارات در فضا بر زندگی انسان ها وجود داشته است. یکی ازقدیمی ترین زمینه هایی که ایرانیان در آن دانایی داشتند، اخترشناسی بوده است. مردمان باستان با نگاه به آسمان وانتخاب پرنورترین ستارگان و وصل کردن آن ها به همدیگر با خطوط فرضی، شکل های تخیلی را به وجود آوردند ونامگذاری کردند. از قرن هفتم پ.م تا چهارم پ.م منطقه البروج به صورت امروزی شکل گرفته بوده است. با مطالعه وبررسی آثار از ایران باستان تاکنون، می توان به پیدایش، کاربرد و علاقه ایرانیان به استفاده از صورت های فلکی پی برد.در دوره قاجار نیز اعتقاد به صورت های فلکی و هفت اختر وجود داشته و نمونه های تصویری آن در برخی آثار این دورهمشهود است. این مقاله به این پرسش ها پاسخ می دهد: جایگاه اخترشناسی در آثار هنری دوره قاجار تا چه حدی بودهاست معنای نمادین طرح های به کار رفته در آثار چیست تفاوت ها و شباهت های فرمی و ظاهری آثار مورد مطالعهدر چیست روش انجام این پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی است. نتایج پژوهش نشان میدهد که اخترشناسی در ایران، از زمان هخامنشیان به صورت جدی آغاز گردیده و صورفلکی که تا امروز مورد استفادهقرار گرفته در این دوره ثبت شده است. در دوره قاجار، آثار هنری زیادی مانند ظروف، قالی، تزئینات معماری و ... توسطاین نقش مایه ها تزیین شده اند. با مطالعه کردن آثار هنری مختلف این دوره که حاوی نقش مایه های صورت های فلکیهستند، به این مساله پی برده می شود که در کنار توجه به اختر شناسی و طالع بینی، هریک از صورت های فلکینمادهای خاص خود را دارند. در دوره قاجار، قالی هایی با نقش مایه های صورفلکی بافته شده که نشان از تقلید نقوشتصویری در این دوره است.