ارزیابی توان اکولوژیکی به منظور جنگلکاری با استفاده از روش ANP (حوضه آبخیز ارنگه، استان البرز)

سابقه و هدف: با توجه به روند تخریب جنگل های طبیعی، افزایش جمعیت انسانی و نیاز روز افزون به خدمات اکوسیستمی، توسعه جنگل و جنگل کاری امری اجتناب ناپذیرخواهد بود .پروژه های جنگل کاری در سال های اخیر، با توجه به اهمیت زیست محیطی و اقتصادی – اجتماعی، رشد زیادی داشته و بصورت یک فعالیت عمرانی و توسعه در سطح بین الملل مطرح گردیده است. در همین راستا، قبل از هر گونه اجرای پروژه جنگل کاری می باید مکان یابی مناطق مستعد و ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه مد نظر قرارگیرد. در سال های اخیر استفاده از روش های ارزیابی چند معیاره گسترش فراوانی داشته و در این میان روش تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل شبکه‎ای بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. فرایند تحلیل شبکه ای، ضمن حفظ کلیه قابلیت های AHPمی تواند بر محدودیت های جدی آن، از جمله در نظر نگرفتن وابستگی های متقابل بین عناصر تصمیم و فرض اینکه ارتباط بین عناصر تصمیم، سلسله مراتبی و یک طرفه است، برتری یافته و چارچوب مناسبی را برای تحلیل مسایل مختلف فراهم آورد. لذا ANP روش مناسبی در بحث تصمیم گیری چند معیاره است. این تحقیق با هدف ارزیابی توان اکولوژیک حوضه آبخیز ارنگه واقع در استان البرز و مکان یابی عرصه های مناسب برای جنگل کاری صورت گرفته است. به منظور ارزیابی توان جنگل کاری منطقه از فرآیند تحلیل شبکهای (ANP) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شد. مواد و روش ها: براساس مطالعات پیشین و نظرات کارشناسان، شاخص های متناسب با شرایط منطقه تعیین و پس از ایجاد شبکه، پرسشنامه‎ها بین کارشناسان توزیع شد و آنان به مقایسه خوشهها و عوامل موثر در جنگل کاری به صورت زوجی و امتیاز دهی پرداختند. با استفاده از مقایسه و ارزیابی گزینه های موثر در ارزیابی توان جنگل کاری از طریق پرسشنامه و وزن نهایی گزینه ها با محاسبهی سوپرماتریس حد در هر پرسشنامه، از طریق نرم افزار Super Decision تعیین گردید. سپس یازده گزینه موثر در فرآیند در قالب چهار خوشه توپوگرافی، خاک، اقلیم و زیستی طبقه بندی شد. یازده زیر معیار مربوط به این خوشه ها شامل شیب، ارتفاع، جهت، بافت خاک، فرسایش، زهکش، عمق خاک، دما، بارندگی، تراکم پوشش و تیپ گیاهی، در محیط سامانه ی اطلاعات جغرافیایی با طبقات مربوط تهیه گردید. نقشه معیار ها با استفاده از انرم افزار IDRISI در دامنه فازی 0-255 استاندارد سازی شدند. سپس گزینه ها به لایه های اطلاعاتی تبدیل و با استفاده از تکنیک ترکیب خطی وزنی (WLC) لایه های وزن دار شاخص ها در محیط سامانه ی اطلاعات جغرافیایی تلفیق شدند. یافته ها: نقشه ی نهایی توان جنگل کاری منطقه در4 طبقه بدست آمد. نتایج بیانگر آنست که 6/4 درصد از منطقه تناسب خوب، 9/13 درصد تناسب متوسط و2/19 درصد تناسب کم و 1/62 درصد تناسب بسیار کم برای توسعه جنگل دارد. نتایج این مطالعه حاکی از آنست که معیار ارتفاع از سطح دریا بیشترین و معیار فرسایش کمترین تاثیر را در تعیین مناطق مناسب جهت جنگل کاری در منطقه مورد مطالعه دارد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این مطالعه، جنگل کاری در حوزه آبخیز ارنگه بر اساس نقشه پتانسیل منطقه قابل انجام بوده و توسعه جنگل در 5/18 درصد از منطقه از توان مناسب تا متوسط برخوردار است. قسمتهای غرب به سمت مرکز در منطقه ارنگه به عنوان اولویت جنگل کاری می باشد و بررسی کاربری های دیگر برای قسمت هایی از منطقه که توان نامناسب و بسیار نامناسب را نشان می دهند قابل توصیه است.