رسول و نبی در اندیشه مفسران و متکلمان؛ سیر تطور و نقد دیدگاه ها

سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 558

فایل این مقاله در 35 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_QHS-12-2_008

تاریخ نمایه سازی: 14 آبان 1398

چکیده مقاله:

دو مفهوم رسول و نبی گرچه به صورت گسترده­ای در قرآن کریم و فرهنگ اسلامی مورداستفاده بوده اما مفسران و متکلمان مسلمان کمتر بر معنای دقیق این دو توافق داشته­اند. به طورکلی می­توان دیدگاه­های ایشان را در این زمینه تحت دو عنوان تغایر و تساوی تقسیم­بندی نمود. البته دیدگاه تغایر با تقریرهای چندگانه­ای تبیین شده است که در هر یک از این تقریرات وجه تمایز رسول از نبی عبارت است از: داشتن ماموریت ابلاغ وحی به مردم، داشتن شریعت مستقل، داشتن کتاب، رویت فرشتگان. آنان که رسول را مامور ابلاغ وحی دانسته­اند و برای نبی چنین امری را قائل نیستند، معنای نبی را یکی از این سه دانسته اند: عدم داشتن رسالت ابلاغ وحی، خبردادن از جانب خداوند و دارا بودن شان و مقام بالا. در این مقاله دیدگاه­های حدود 80 مفسر و متکلم درباره این دو واژه، در سه دوره زمانی متقدمان، متاخران و معاصران موردبررسی قرارگرفته و طبقه بندی شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تقریرات مختلف از تساوی یا عدم تساوی دو مفهوم نبوت و رسالت در تمامی ادوار اندیشه اسلامی وجود داشته است، هرچند متاخران بیشتر به اعم بودن مفهوم نبوت نسبت به رسالت تمایل داشته اند. بااین وجود طبق نظر نگارنده با توجه به اشکالاتی که در تقریرات مختلف نظریه تغایر وجود دارد، چنین نتیجه­گیری شده که رسول و نبی در معنای اصطلاحی مورداستفاده در قرآن کریم و متون اسلامی به یک معنا هستند.

نویسندگان

طیبه اورنگی

دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

مهدی مهریزی

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

سید محمد باقر حجتی

استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • قرآن کریم. ...
  • آلوسی، محمود­ بن­عبدالله، (1415ق)، روح ­المعانی ­فی ­تفسیر القرآن ­العظیم ...
  • ابن ­ابی ­جامع، علی بن حسین، (1413ق)، الوجیز ­فی ­تفسیر ...
  • ابن ­ابی ­حاتم، عبدالرحمن بن محمد، (1419ق)، تفسیر ­القرآن ­العظیم، ...
  • ابن­ ابی ­شریف، مقدسی، (1425ق)، المسامره ­­شرح­ المسایره­­ فی ­­العقائد­ ...
  • ابن ­اثیر، مبارک­بن­محمد، (1367ش)، النهایه فی­ غریب­ الحدیث ­و الاثر، ...
  • ابن بابویه، محمدبن­علی، (1414ق)، الاعتقادات، قم­: الموتمر ­العالی ­للشیخ ­المفید. ...
  • ابن ­بدرالدین، حسین، (1422ق)، ینابیع النصیحه فی العقائد الصحیحه، صنعاء: ...
  • ابن ­درید، محمد­بن­حسن، (1987م)، جمهرۃ اللغه، بیروت: دارالعلم للملایین. ...
  • ابن ­عاشور، محمد­طاهر، (1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: موسسه ...
  • ابن ­عباس، عبدالله، (1412ق)، تنویر ­المقباس ­من ­تفسیر ­ابن­عباس، بی­جا: ...
  • ابن ­عربی، محمد­بن­علی، (1422ق)، تفسیر ابن­عربی (تاویلات عبدالرزاق)، بیروت: دار­احیاء ...
  • ابن ­عربی، محیی­الدین، (1414ق)، التوحید­ العقیده، دمشق: دارالکتاب العربی. ...
  • ابن ­عطیه، عبدالحق ­بن­غالب، (1422ق)، المحرر ­­الوجیز ­فی تفسیر الکتاب ...
  • ابن ­فارس، احمد، (1404ق)، معجم المقاییس اللغه، قم: مکتب­ الاعلام ...
  • ابوالسعود، محمد­بن­محمد، (1983م)، ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن ­الکریم، ...
  • ابونعیم اصفهانی، (1412ق)، دلائل النبوه، بیروت: دار النفائس. ...
  • امین، نصرت بیگم، (بی تا)، تفسیر مخزن العرفان در علوم ...
  • بحرانی، هاشم ­بن­سلیمان، (1415ق)، البرهان فی تفسیر ­القرآن، قم: موسسه­ ...
  • بروجردی، محمد ابراهیم، (1366ش)، تفسیر جامع، تهران: کتابخانه صدر. ...
  • بغوی، حسین­بن­مسعود، (1420ق)، تفسیر البغوی­ المسمی معالم ­التنزیل، بیروت: دار­ ...
  • بیضاوی، عبدالله­بن­عمر، (1418ق)، انوار التنزیل و اسرار ­التاویل، بیروت: دار­احیاء ...
  • تفتازانی، سعد­الدین، (1409ق)، شرح المقاصد، قم­: الشریف­ الرضی. ...
  • ثعلبی، احمد­بن­محمد، (1422ق)، الکشف و البیان­، بیروت: دار­احیاء ­التراث ­العربی. ...
  • جاحظ، (2002م)، رسائل الجاحظ، بیروت: دار و مکتبه الهلال. ...
  • جلالیان، حبیب­الله، (1378ش)، تایخ تفسیر قرآن کریم، تهران: اسوه. ...
  • جوهری، اسماعیل­بن­حماد، (1404ق)، الصحاح؛ تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: ...
  • جوینی، عبدالملک، (1416ق)، الارشاد الی قواطع الادله فی اول الاعتقاد، ...
  • حائری طهرانی، علی، (1338ش)، مقتنیات الدرر، تهران: دارالکتب ­الاسلامیه. ...
  • حسینی همدانی، محمد، (1404ق)، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: ...
  • حویزی، عبدعلی­بن­جمعه، (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، مصحح: رسولی، هاشم، قم: اسماعیلیان. ...
  • خازن، علی­بن­محمد، (1415ق)، تفسیر­ الخازن ­المسمی ­لباب ­التاویل­ فی­ معانی ...
  • خسروانی، علیرضا، (1390ق)، تفسیر خسروی، تهران: کتابفروشی اسلامی. ...
  • خطیب شربینی، محمد­بن­احمد، (1425ق)، تفسیر الخطیب الشربینی المسمی السراج المنیر، ...
  • خمینی، روح الله، (بی­تا)، کشف الاسرار، تهران: موسسه تنظیم و ...
  • دینوری، عبدالله­بن­محمد، (1424ق)، تفسیر ابن ­وهب المسمی الواضح فی تفسیر ...
  • رشید رضا، محمد، (1414ق)، تفسیر القرآن ­الکریم الشهیر بتفسیر المنار، ...
  • زمخشری، محمود­بن­عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون ...
  • سبحانی، جعفر، (1412ق)، الالهیات ­علی ­هدی ­الکتاب ­و السنه ­و ...
  • سبحانی، جعفر، (1421ق)، مفاهیم القرآن، قم: موسسه الامام ­الصادق. ...
  • سبحانی، جعفر، (1425ق)، الفکر الخالد فی بیان العقائد، قم: موسسه ...
  • سلطان­ علی ­شاه، ­محمد، (1408ق)، بیان ­السعادۃ ­فی ­مقامات ­العبادۃ، ...
  • سمرقندی، نصر­بن­محمد، (1416ق)، تفسیر السمرقندی ­المسمی بحرالعلوم، بیروت: دارالفکر. ...
  • سید قطب، (1425ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق. ...
  • سیوطی، جلال­الدین، (1416ق)، البهجه المرضیه، قم: اسماعیلیان. ...
  • شاه عبدالعظیمی، حسن، (1363ق)، تفسیر اثنی عشری، تهران: میقات. ...
  • شبر، عبدالله، (1407ق)، الجوهر ­الثمین فی تفسیر الکتاب ­المبین، کویت: ...
  • شبر، عبدالله، (1410ق)، تفسیر القرآن ­الکریم، قم: موسسه دارالهجره. ...
  • شحرور، محمد، (بی­تا)، الکتاب و القرآن قرائه معاصره، دمشق: الاهالی ...
  • شریف مرتضی، (1411ق)، الذخیرۃ فی علم­ الکلام، قم: موسسه النشر ...
  • صاحب بن­عباد، اسماعیل­، (1414ق)، المحیط فی اللغه، بیروت: عالم الکتب. ...
  • صادقی تهرانی، محمد، (1419ق)، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: ...
  • صبحی منصور، احمد، (2005م)، القرآن و کفی مصدرا للتشریع الاسلامی، ...
  • صدرالمتالهین، محمدبن­ابراهیم، (1382ش)، شرح اصول الکافی، تهران: موسسه مطالعات و ...
  • طباطبایی، محمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه ­الاعلمی ...
  • طبرانی، سلیمان­بن­احمد، (2008م)، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن ­العظیم، اردن: دارالکتاب ...
  • طبرسی، فضل­بن­حسن، (1372ش)، مجمع ­البیان ­لعلوم ­القرآن، مصحح: یزدی ­طباطبایی، ...
  • طبرسی، فضل­بن­حسن، (1412ق)، تفسیر جوامع ­الجامع، قم: حوزه علمیه قم. ...
  • طبری، حسن­بن­علی، (1376ش)، تحفه الابرار فی مناقب الائمه ­الاطهار، تهران: ...
  • طبری، محمدبن­جریر، (1412ق)، جامع البیان عن تاویل آی القرآن، بیروت: ...
  • طرابیشی، جورج، (2015م)، من اسلام القرآن الی اسلام الحدیث، بیروت: ...
  • طریحی، فخرالدین­بن­محمد، (1375ش)، مجمع البحرین، تهران: مکتبه المرتضظویه. ...
  • طنطاوی، ا­بن­جوهری، (1425ق)، الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم، مصحح: شاهین، ...
  • طنطاوی، محمد­سید، (1997م)، التفسیر الوسیط للقرآن­الکریم، قاهره: نهضه المصر. ...
  • طوسی، ابوجعفرمحمد، (1406ق)، ­الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دارالاضواء. ...
  • طوسی، محمدبن­حسن، (بی­تا)، التبیان فی تفسیر­القرآن، بیروت: داراحیاء ­التراث ­العربی. ...
  • طیب، عبدالحسین، (1369ش)، اطیب ­البیان فی تفسیرالقرآن، تهران: اسلام. ...
  • عارفی، محمد اسحاق (1386ش)، برخی از شبهات درون دینی خاتمیت ...
  • علامه حلی، حسن­بن­یوسف، (1365ش)، الباب الحادی العشر، تهران: موسسه مطالعات ...
  • علامه حلی، حسن­بن­یوسف، (1982م)، نهج­ الحق و کشف ­الصدق، بیروت: ...
  • فاضل مقداد، (1422ق)، اللوامع الالهیه فی المباحث ­الکلامیه، قم: دفتر ...
  • فخر رازی، محمد­بن­عمر، (1420­ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: داراحیاء ...
  • فراء، یحیی­بن­زیاد، (1980م)، معانی القرآن، قاهرۃ: الهیئه­ المصریه ­العامه ­للکتاب. ...
  • فراهیدی، خلیل­بن­احمد، (1410ق)، کتاب العین، قم: موسسه دارالهجره. ...
  • فیاض لاهیجی، (1372ش)، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، تهران: انتشارات ...
  • فیاض لاهیجی، (1383ش)، گوهر مراد، تهران: نشر سایه.   ...
  • فیروزآبادی، محمدبن­یعقوب، (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب ­العلمیه. ...
  • فیض کاشانی، ملا ­محسن، (1377ش)، علم الیقین فی اصول الدین، ...
  • فیض کاشانی، ملا محسن، (1415ق)، تفسیر الصافی، تصحیح: اعلمی، حسین، ...
  • فیض کاشانی، ملا محسن، (1418ق)، الاصفی فی تفسیر ­القرآن، قم: ...
  • قاضی عبدالجبار، (1422ق)، شرح الاصول ­الخمسه، بیروت: دار احیاء ­التراث ...
  • قاضی عیاض، (1407ق)، الشفاء بتعریف حقوق المصطفی، عمان: دارالفیحاء. ...
  • قرشی بنابی، (1371ش)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب ­الاسلامیه. ...
  • قرطبی، محمدبن­احمد، (1364ش)، الجامع لاحکام القرآن، تهران: بی نا. ...
  • قطب، سید، (1425ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق. ...
  • قمی مشهدی، محمدبن­محمدرضا، (1368ش)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ...
  • قونوی، اسماعیل­بن­محمد، (1422ق)، حاشیه القونوی علی تفسیر الامام البیضاوی و ...
  • قیصری، داود، (1381ش)، رسائل قیصری، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و ...
  • کاشانی، محمدبن­مرتضی، (1410ق)، تفسیر المعین، قم: کتابخانه عمومی آیت الله ...
  • کاشانی، ملافتح­الله، (بی­تا)، منهج ­الصادقین فی الزام­ المخالفین، تهران: کتابفروشی ...
  • کاشفی، حسین­بن­علی، (بی­تا)، تفسیر حسینی (مواهب علیه)، سراوان: کتابفروشی نور. ...
  • ماتریدی، محمدبن­محمد، (1426ق)، تاویلات­ اهل ­السنه، بیروت: دارالکتب ­العلمیه. ...
  • ماوردی، علی­بن­محمد، (بی تا)، النکت ­و ­العیون­ تفسیر الماوردی، بیروت: ...
  • محسنی رکاوندی، هادی (1386ش)، بررسی نوع خطاب­های خداوند به انبیاء ...
  • محمود، عبدالحلیم (1395ق)، النبوه دراسه من القرآن الکریم ، البحوث ...
  • مراغی، احمدمصطفی، (بی تا)، تفسیر المراغی، بیروت: دارالمعرفه. ...
  • مصطفوی، حسن، (1430ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب ...
  • مطهری، مرتضی، (1387ش)، خاتمیت، تهران: صدرا. ...
  • معرفت، محمد هادی، (1379)، تفسیر و مفسران، قم: موسسه فرهنگی ...
  • مغنیه، محمدجواد، (1424ق)، التفسیر الکاشف، قم: دارالکتاب­ الاسلامی. ...
  • مفید، محمدبن­محمد، (1413ق)، اوائل ­المقالات فی المذاهب و المختارات، قم: ...
  • مکارم شیرازی، ناصر، (1371ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب­الاسلامیه. ...
  • مکی ­بن­حموش، (1429ق)، الهدایه الی بلوغ النهایه، شارجه: جامعه الشارقه. ...
  • مهائمی، علی­بن­احمد، (1403ق)، تفسیر القرآن ­المسمی تبصیر الرحمن و تیسیر ...
  • مویدی، ابراهیم ­بن­محمد، (1422ق)، ­الاصباح علی ­المصباح فی معرفه الملک­الفتاح، ...
  • نسفی، عبدالله­بن­احمد، (1416ق)، تفسیر النسفی مدارک ­التنزیل و حقائق ­التاویل، ...
  • نظام­ الاعرج، حسن­بن­محمد، (1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ...
  • وصفی، محمدرضا؛ شفیعی، سید روح الله (1392ش)، نبی و رسول ...
  • هاشمی­رفسنجانی، اکبر، (1386ق)، تفسیر راهنما: روشی نو در ارائه مفاهیم ...
  • Rubin, uri, (2008), Prophets and Prophethood, Encyclopaedia of the Qurʾān, ...
  • نمایش کامل مراجع