بررسی و معرفی اسناد مربوط به قهوه موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

یکی از نوشیدنی های محبوب در میان جوامع مختلف انسانی، قهوه است که به وفور در جوامع غربی مورد استفاده قرار گرفته و در کشور ما هم پس از چند دهه غفلت، مجددا رواج یافته است. گرچه قهوه به اشکال مختلف و روش های مختلف طبخ، در صنایع غذایی ما کاربرد دارد، اما ماده اصلی موثر در آن که واجد آثار پزشکی می باشد، کافئین است.کافئین در برخی از گیاهان از جمله قهوه، برگ های چای و کاکائو وجود دارد حدود 90 درصد افراد از کافئین به شکل های مختلف استفاده می کنند. کافئین به مواد غذایی و نوشیدنی و نیز داروهای خاص برای تسکین کسالت و یا افزایش اثرات ناشی از درد اضافه می شود. اداره مواد غذایی و دارو (FDA) کافئین را هم به عنوان دارو و هم یک ماده افزودنی غذایی طبقه بندی می کند.کافئین خواص بسیاری برای سلامتی دارد و از خواص آن می توان به کاهش وزن، افزایش هوشیاری، افزایش حافظه، کم کردن سرعت پیشرفت آلزایمر، کاهش افسردگی، جلوگیری از سرطان پوست و جلوگیری از رشد سلول های سرطانی و ... اشاره کرد، البته مصرف بی رویه کافئین می تواند عوارضی را هم به همراه داشته باشد.نوشیدن قهوه در مملکت ما سابقه ای 500 ساله دارد و برای نخستین بار در دوره صفویه جای خود را در میان مردمان عادی باز نمود و به شکل فراگیر و با روش های مختلف طبخ، در جامعه ایرانی و به خصوص در اماکن عمومی و مجالس مهمانی مصرف می شد. کم کم این فراگیری به حدی رسید که اولین قهوه خانه ها در شهرهای مختلف باز شد و به مرور علاوه بر محلی برای مصرف نوشیدن قهوه، کارکرد اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی پیدا کرد.بر همین اساس امروزه هزاران برگ سند در خصوص مسائل مربوط به قهوه، اعم از امور مربوط به تجارت و یا حوادث مربوط به قهوه خانه ها در مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران نگهداری می شود که می تواند دستمایه تحقیقات پژوهشگران حوزه های مختلف قرار گیرد. مقاله ارائه شده ضمن بیان مطالب کوتاهی در خصوص آثار پزشکی قهوه و بیان تاریخچه آن، به معرفی برخی از این اسناد می پردازد.