اهمیت شناخت عناصر اصلی تشکیل دهنده در بیان مفاهیم معنوی در معماری مساجد (مطالعه موردی: مسجد جامع فهرج)

بنای مسجد در بردارنده رسالت دینی و اجتماعی است و در واقع همانند آینه ای است که اوضاع دینی عصر خود را جلوه گر می نماید. معماری مسجد، نمایانگر عمق برداشت های فرهیختگان و افراد عادی از جوهره ذهنیت و ایمان جامعه مسلمان آن دوره است. از این حیث بنای مسجد می تواند میزان و ماهیت جهان بینی مسلمانان هر عصر را بازگو کند. مسجد، محل سجود و خضوع و کرنش بندگان خدا در پیشگاه الله است، جایی برای ایجاد رابطه با پروردگار و اظهار عبودیت و کوچکی در برابر ربوبیت و عظمت خالق هستی. قداست مسجد، در همین رابطه متقابل عبد و ربوبیت رب نهفته است. این تحقیق کوششی در بازشناسی مبانی طراحی مسجد در معماری معاصر ایران است. با هدف شناخت مفاهیم کالبدی محتوایی معماری اسلامی در طراحی مسجد، خاستگاه معنای عناصر کالبدی آن مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این نوشتار بررسی و شناخت شاخص های مسجد جامع فهرج می باشد. روش تحقیق در این مقاله به شیوه استدلال منطقی است بدین منظور در ابتدا به مبانی نظری مسجد در بعد عبادی پرداخته سپس ویژگی های مسجد جامع فهرج از لحاظ ویژگی های معماری مساجد ایرانی پرداخته شده است. مسجد جامع فهرج یزد که یکی از آثار با ارزش معماری ایران در قرون اولیه اسلامی است. مسجد به عنوان عنصری اساسی در جامعه اسلامی همواره جایگاه مهمی در معماری ایرانی اسلامی داشته و از این نظر مورد توجه بوده است. مساجد بر اساس معماری خاص خود، عناصر مشترکی دارند که آنها را از سایر بناهای مذهبی متمایز میسازد؛ از جمله این عناصر می توان به گنبد، مناره، شبستان، محراب و صحن اشاره کرد که با توجه به فرم و کارکردشان، در قسمت های مختلف مسجد قرار می گیرند.