شناسایی علل وقوع صید غیرقانونی ماهیان تجاری در بخش جنوبی دریای خزر با استفاده از مدل لاجیت( گیلان)

امروزه نه تنها الگوی بهره برداری قانونی از منابع طبیعی با چالش های جدی مواجه است، بلکه بهره برداری بیش از حد و غیرقانونی نیز تهدیدی بسیار جدی در حفاظت و نگهداری دراز مدت از ذخایر بسیاری از گونه هاست. ماهیان خاویاری دریای خزر از جمله گونه هایی هستند که ذخایر آن ها به شدت تحت تاثیر فعالیت های صید غیرقانونی قرار دارد. لذا شدت وقوع صید غیرقانونی و متعاقب آن تهدید امنیت دراز مدت منابع دریایی لزوم انجام بررسی های دقیق در خصوص یافتن علل اصلی ارتکاب صید غیرقانونی توسط صیادان را اجتناب ناپذیر کرده است. مقاله حاضر با هدف شناسایی عوامل دخیل در وقوع صید غیرقانونی ماهیان خاویاری در استان گیلان انجام گردید. پژوهش حاضر در دسته مطالعات توصیفی-تحلیلی و اکتشافی قرار دارد که با روش پیمایش میدانی و به کمک ابزار پرسشنامه و مراجعه حضوری پرسشگر به افراد نمونه صورت گرفته است. در ابتدا برای تعیین روایی پرسشنامه ها از چند تن از کارشناسان صاحب نظر نظرخواهی به عمل آمد که پس از اعمال دیدگاه های آنها، پرسشنامه تایید شد. برای تعیین پایایی نیز از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برآورد شد و سپس اطلاعات مورد نیاز با تکمیل تعداد 203 پرسشنامه، طراحی شده بر اساس طیف لیکرت، جمع آوری شد. بدین منظور، پرسشنامه ها در بین صیادان قانونی و غیرقانونی توزیع و به سوالات مرتبط با علل اجتماعی، اقتصادی، صیادی و حفاظت شیلاتی پاسخ داده شد. تجزیه و تحلیل داده های پرسشنامه با استفاده از مدل لاجیت انجام شد و نتایج این مطالعه نشان داد که ارتباط معنی داری بین وقوع صیدغیرقانونی با متغیرهای مستقل وجود دارد. از میان علل اجتماعی و اقتصادی، ارتباط معنی داری بین میزان مطالعه، میزان درآمد و رضایت از درآمد با احتمال انجام صید غیرقانونی وجود داشت به طوری که افرادی که از سطح درآمد کمتری برخوردار بوده، رضایت شغلی و درآمدی نداشته و تحصیلات و مطالعه کمتری داشتند احتمال اقدام به صید غیرقانونی در بین آنها بیشتر بود. همچنین، با بررسی عوامل صیادی و حفاظتی، مدل لاجیت پیش بینی نمود صیادانی که گواهینمامه قایقرانی نداشته، ارزش کمتری برای حفاظت از آبزیان قائل بوده، از دام گوشگیر استخوانی استفاده کرده و در عمق بیشتر اقدام به دام گذاری نموده و عمدتا در شب به فعالیت صید مشغول بودند با احتمال بیشتری مرتکب انجام صید غیرقانونی شدند. در مجموع، این مطالعه با استفاده از روش تحلیلی پرسشنامه ای برای اولین بار به بررسی چالش های موجود در بین حجم وسیعی از جوامع صیادی در استان گیلان پرداخت و نشان داد که احتمال وقوع صید غیرقانونی ارتباط نزدیکی بویژه با عوامل اجتماعی و اقتصادی دارد.