نگاهی دیگر به نظریه های معماری در دوران پسامدرن؛ معماری معاصر و ادیان توحیدی

ارزیابی و گزینش در نظریه ها و جریان های مختلف معماری در دوران تکثرگرای پسامدرن دارای اهمیت فراوانی، به خصوص برای پیروان ادیان بزرگ، است. در این پژوهش به مطالعه تطبیقی پارادایم های تاثیرگذار بر معماری در دوران معاصر، شامل: پدیدارشناسی، زیبایی شناسی امر متعالی، زبان شناسی، مارکسیسم و فمینیسم و دوران مدرن، و جریان های معماری تحت تاثیر آنها، با اصول و ارزش های مشترک میان سه دین بزرگ یهودیت، مسیحیت و اسلام می پردازیم. این بررسی در سه سطح پارادایم بین رشته ای و فسلفه پشتیبان آن، درون مایه یا نظریه معماری متاثر و نهایتا جریان یا محصول معماری صورت می پذیرد، و به معرفی نظریه پردازان، معماران، معماری ها و ادبیات معماری مرتبط می پردازد. از بررسی انجام شده این نتیجه به دست می آید که پارادایم های زیبایی شناسی امر متعالی و فمینیسم هم در کلیت خود و هم در نظریه های معماری مرتبط، غیر همسو با ادیان توحیدی هستند. پارادایم زبان شناسی، در نظریه های نشانه شناسی و ساختارگرایی، که در نمادگرایی، نمادگرایی تاریخی، نوخردگرایی، نوخردگرایی شهری، زمینه گرایی، توده گرایی، خوانایی شهری نمود می یابد، همسو و در نظریه های پساساختارگرایی و ساختارشکنی، که در برخی نظریه های کالبد، برخی نظریه های شهری خوانش و معنا، دیدگاه های فرمالیستی، معماری های خودارجاع و معماری دیکانستراکشن نمود می یابد، غیر همسو با ادیان توحیدی است. پارادایم پدیدارشناسی در نظریه های مکان و تاریخ گرایی، مانند دیدگاه های طبیعت محور، فن- ساختی، منطقه گرایی و برخی مباحث خوانایی شهر و همچنین تاریخ گرایی غیر فرمال، می تواند بدون تضاد با این نظام تفکر دیده شود و پارادایم های مارکسیسم و مدرنیسم در کلیت خود در خلاف جهت تفکر دینی هستند، اما نمودهای معمارانه پسامدرن، مانند نظریه های نقد شهری، منطقه گرایی انتقادی، نظریه های اخلاق محور معماری و همچنین معماری بیانگر روح زمان، نومحافظه کاری، نوعملکردگرایی، نوسنت گرایی و مدرن خواهی مترقی، قابل انطباق با آنها هستند. نوشته حاضر بیش از آنکه پیشنهادی باشد برای انتخاب از میان نظریه ها؛ پیشنهادی است برای ایجاد یا تقویت دستگاه سنجش فکری و محتوایی در ادبیات معماری معاصر.