تطبیق ساختار بصری آثار نقاشان مکتب هرات (میر خلیل مصور و مولانا علی)

هرات در دوره­ ی شاهرخ تیموری یکی از پر رونق­ ترین دوره­ های هنری ایران را در خود ثبت کرده است. شناخت دلایل شکوفایی نقاشی در این دوره، ضرورت این پژوهش را ایجاب می­کند. موفقیت نقاشی در هر دوره­ ای برآیندی از دو عامل مهم است. اول عوامل بیرونی همچون حمایت­های حکومتی و رونق اقتصادی، دوم عوامل درونی که روابط میان عناصر سازنده­ی نقاشی را دربر می­گیرد. این نوشتار که پژوهشی تحلیلی و توصیفی است، ناظر بر عوامل درونی، یعنی عملکرد ساختاری آثار دو تن از نقاشان مکتب هرات خواهد بود. به نظر می­رسد نقاشی هرات، شکوفایی و درخشندگی خود را مرهون آثار نقاشانی است که ساختار بصری در آن­ها از نقاط مهم پایداری و تاثیرگذاری آثارشان است. ریتم، تعادل، هندسه و حرکت، چهار عنصر مهم ساختار بصری هستند که کیفیت عملکرد آن­ها فضای خاص هر نقاشی را شکل می­دهد. بدیهی است که این چهار عنصر، عملکردی یکسان در آثار نقاشی نداشته و بعضی از آثار بیشترین تاثیر تصویری خود را بر مخاطب از طریق ریتم و تعادل به دست می­آورند. کما اینکه برخی دیگر از آثار از طریق هندسه و حرکت این امر مهم را به انجام می­رسانند. نتیجه­ ی حاصل از این پژوهش نشان می­دهد که ساختار بصری از مهم­ترین عوامل موثر در شکوفایی آثار میرخلیل مصور و مولانا علی بوده و کارکردی متفاوت در آثار این دو نقاش ارائه می­دهد. هدف این مقاله که با تکیه بر نظریات جیورجیو کپش در حوزه­ ی ساختارهای بصری و به روش کتابخانه­ای صورت خواهد گرفت، تحلیل و تبیین ساختارهای بنیادی سه اثر از دو تن از نقاشان دوره­ ی هرات است، تا از این طریق بر اهمیت کارکرد ساختار نقاشی در شکوفایی نقاشی دوره­ ی هرات که امروزه در حوزه­ ی نقاشی کم­تر به آن پرداخته می­شود، تاکید شود.