اصول دوبلین رهیافت مشترک ICOMOS و TICCIH برای حفاظت از میراث صنعتی

توجه به”میراث صنعتی”در سطح جهان، عمر چندان زیادی ندارد.اما، از همان آغاز نیز داشتن یک رهیافت مشترک برای حفاظت از میراث صنعتی از دغدغه های اصلی فعالان این حوزه بود.از جمله اقدامات به عمل آمده در این زمینه، تبادل نظر و تدوین اصولی در هفدهمین مجمع عمومی”ایکوموس” بود.
ایکوموس، شورای بین المللی بناها و محوطه های تاریخی است که در سال ۱۹۶۵میلادی و در زیرمجموعه یونسکو از بخش های تابعه ی سازمان ملل ایجاد گردید و با نام ICOMOS مخفف International Council On Monuments and Sites شناخته می شود.
هفدهمین مجمع عمومی ایکوموس، ۲۸نوامبر۲۰۱۱ برابر با هفتم آذرماه۱۳۹۰ در دوبلین، پایتخت ایرلند برگزار شد و در تعامل با کمیته بین المللی برای حفاظت از میراث صنعتیTICCIH)) اصولی در مورد میراث صنعتی در آن جلسه به تصویب رسید که به “اصول دوبلین مشهور و بعنوان یک سند معتبر در اختیار کارشناسان و فعالان حوزه میراث صنعتی قرار گرفت.
در این سند چنین آمده است؛
مقدمه؛ در سرتاسر جهان، تنوع زیادی از سایت ها، سازه ها، مجموعه ها، شهرها و سکونت گاه ها، مناطق، مناظر و مسیرها وجود دارند که گواه فعالیت های بشری در زمینه ی استخراج و تولید صنعتی هستند.در بسیاری از نقاط، این میراث هنوز در حال استفاده است و صنعتی شدن هنوز یک فرآیند فعال با احساس تداوم تاریخی است.این در حالی است که در جاهای دیگر، شواهد باستان شناسی از فعالیت ها و فناوری های صنعتی گذشته خبر می دهند.پیشینه ی تاریخی صنعت، علاوه بر میراث ملموس مرتبط با فناوری و فرآیندهای صنعتی، مهندسی، معماری و شهرسازی، ابعاد ناملموس بسیاری را در بر می گیرد که در مهارت ها، خاطرات و تاریخ شفاهی کارگران در زندگی اجتماعی و جوامع آنها تجسم یافته است.
روند جهانی صنعتی شدن، طی دو قرن گذشته، مرحله ی مهمی از تاریخ بشر را تشکیل می دهد و میراث آن را به ویژه برای دنیای مدرن، مهم و حیاتی می کند.نخستین آزمون ها و تجربیات و آغاز صنعتی سازی را می توان به خوبی در بسیاری از نقاط جهان از زمان های بسیار کهن و از طریق سایت های فعال یا قدیمی شناسایی شده در اکتشافات باستان شناسی شناسایی کرد و توجه ما معطوف است به هر نمونه ای که از این فرآیند و میراث آن بدست آید.با این حال؛ برای اهداف ما، منافع اصلی این اصول مشترک با مفاهیم رایج انقلاب صنعتی عصر مدرن منطبق بوده و با تولید متمایز و اختصاصی، فرآیندها و فناوری های حمل و نقل و تولید یا کنترل، تجارت و تعاملات تجاری و اجتماعی جدید و الگوهای فرهنگی آن ارتباط دارند.
حوزه ی”میراث صنعتی” در عین حال، بسیار آسیب پذیر و اغلب در معرض خطر است. محوطه ها و سایت های میراث صنعتی اغلب به دلیل؛ عدم آگاهی کافی تصمیم گیران، بی توجهی به اسناد مرتبط، عدم شناسایی اهمیت و یا اهمال در حفاظت، تغییر روندهای اقتصادی، ادراکات منفی، مسائل زیست محیطی یا اندازه و پیچیدگی آنها، تخریب می شوند. با این حال، هم زمان با بالا رفتن عمر سازه های موجود، حفاظت از میراث صنعتی ساخته شده، می تواند به دستیابی به اهداف توسعه پایدار در سطوح محلی، ملی و بین المللی کمک کند.این جنبه اجتماعی و همچنین جنبه های فیزیکی و زیست محیطی توسعه را لمس می کند و باید به آن اذعان کرد.
در طول دهه های گذشته، تحقیقات رو به رشد، همکاری های بین المللی و بین رشته ای و همچنین ابتکارات جامعه تا حد زیادی به درک بهتر میراث صنعتی و افزایش همکاری بین مباشران، سهامداران و متخصصان کمک کرده است.این پیشرفت از توسعه مجموعه ای از مراجع و دستورالعمل های بین المللی توسط ایکوموس-شورای بین المللی بناها و محوطه ها-و اجرای توصیه ها و اسناد بین المللی مانند کنوانسیون میراث جهانی که توسط”یونسکو”در سال۱۹۷۲ به تصویب رسید، منتفع شده اند.در سال۲۰۰۳، کمیته بین المللی حفاظت از میراث صنعتی (TICCIH)منشور”نیژنی تاگیل” خود را برای میراث صنعتی، اولین متن مرجع بین المللی با چنین شناختی برای راهنمایی حفاظت و حفاظت در این زمینه، تصویب کرد.
ICOMOS و TICCIH با اذعان به ماهیت خاص میراث صنعتی و مسائل و تهدیدات متاثر بر آن در نتیجه ی ارتباط آن با زمینه های اقتصادی، حقوقی، فرهنگی و زیست محیطی معاصر، مایلند همکاری خود را با اتخاذ و ترویج انتشار و استفاده از آن گسترش دهند.
بدین ترتیب، اصول زیر برای کمک به مستند سازی، حفاظت، حفاظت و نگهداری از میراث صنعتی به عنوان بخشی از میراث جوامع بشری در سراسر جهان تنظیم و ارائه شده اند؛
۱- تعریف: میراث صنعتی شامل محوطه ها، سازه ها، مجتمع ها، مناطق و مناظر و همچنین ماشین آلات، اشیاء یا اسناد مربوطه است که شواهدی از فرآیندهای صنعتی گذشته یا جاری تولید، استخراج مواد خام، تبدیل آنها به کالاها و زیرساخت های انرژی و حمل و نقل مرتبط. میراث صنعتی نشان دهنده ارتباط عمیق بین محیط فرهنگی و طبیعی است، زیرا فرآیندهای صنعتی-سنتی یا مدرن-به منابع طبیعی مواد خام، انرژی و شبکه های حمل و نقل برای تولید و توزیع محصولات به بازارهای گسترده تر وابسته هستند.این شامل دارایی های مادی-غیر منقول و منقول-و ابعاد نامشهود مانند دانش فنی، سازمان کار و کارگران، و میراث پیچیده اجتماعی و فرهنگی است که زندگی جوامع را شکل داده و تغییرات سازمانی عمده ای را در کل جوامع ایجاد کرده است.
۲- سایت های میراث صنعتی از نظر هدف، طراحی و تکامل در طول زمان بسیار متنوع هستند.بسیاری از آنها نماینده فرآیندها، فناوری ها و همچنین شرایط منطقه ای یا تاریخی هستند که برخی دستاوردهای برجسته جهانی را تشکیل می دهند و برخی دیگر مجتمع ها و سایت ها یا سیستم هایی هستند که بسیاری از مولفه های آنها به یکدیگر وابسته هستند.اهمیت و ارزش میراث صنعتی ذاتی خود سازه ها یا مکان ها، بافت مادی، اجزاء، ماشین آلات و محیط آنها است که در منظر صنعتی، اسناد مکتوب و همچنین در سوابق ناملموس موجود در خاطرات، هنرها و آداب و رسوم بیان شده است.
۳-تحقیق و مستندسازی سازه های صنعتی، سایت ها، مناظر و ماشین آلات، تجهیزات، سوابق یا جنبه های ناملموس مرتبط برای شناسایی، حفاظت و درک اهمیت و ارزش میراث آنها ضروری است.مهارت ها و دانش انسانی درگیر در فرآیندهای صنعتی قدیمی منبع بسیار مهمی در حفاظت است و باید در فرآیند ارزیابی میراث در نظر گرفته شود.
۴-برای تحقیق و مستندسازی مکان ها و سازه های میراث صنعتی باید به ابعاد تاریخی، فناوری و اجتماعی-اقتصادی آنها توجه کرد تا پایگاهی یکپارچه برای حفاظت و مدیریت فراهم شود.برای شناسایی اهمیت مکان ها یا سازه های میراث صنعتی، به یک رویکرد بین رشته ای نیاز است که توسط برنامه های آموزشی و تحقیقاتی بین رشته ای پشتیبانی شود.باید از منابع گوناگونی از تخصص و اطلاعات از جمله بررسی ها و ثبت های سایت، تحقیقات تاریخی و باستان شناسی، تجزیه و تحلیل مواد و منظر، تاریخ شفاهی و یا تحقیق در آرشیوهای عمومی، شرکتی یا خصوصی بهره مند شد.تحقیق و نگهداری اسناد و مدارک، آرشیو شرکت ها، نقشه های ساختمانی و نمونه های محصولات صنعتی باید تشویق شود.ارزیابی و ارزش یابی اسناد باید توسط متخصص مناسب در صنعتی که به آن مربوط می شود انجام شود تا اهمیت میراث آنها مشخص شود.مشارکت جوامع و سایر ذینفعان نیز بخشی جدایی ناپذیر از این فرآیند است.
۵-آگاهی کامل از تاریخ صنعتی و اجتماعی-اقتصادی یک منطقه یا کشور یا پیوندهای آنها با سایر نقاط جهان برای درک اهمیت مکان ها یا سازه های میراث صنعتی ضروری است.زمینه صنعت واحد، مطالعات گونه شناسی یا منطقه ای، با یک جزء مقایسه ای، با هدف بخش های صنعتی یا فناوری های کلیدی، در شناخت ارزش های میراث ذاتی در ساختارها، مکان ها، مناطق یا مناظر فردی بسیار مفید هستند.آنها باید برای عموم، محققان و همچنین مدیران قابل دسترسی و جستجو باشند.
II-حصول اطمینان از حفاظت و حفاظت موثر از ساختارهای میراث صنعتی، سایت ها، مناطق و مناظر
۶-لازم است سیاست های مناسب، اقدامات قانونی و اداری برای حفاظت و اطمینان از حفاظت از مکان ها و سازه های میراث صنعتی، از جمله ماشین آلات و سوابق آنها، اتخاذ و به طور کافی اجرا شود.این اقدامات باید به رابطه نزدیک بین میراث صنعتی، تولید صنعتی و اقتصاد منجر شود.توجه به قوانین مربوط به شرکت ها و سرمایه گذاری ها، تجارت یا مالکیت معنوی مانند اختراعات و استانداردهای قابل اعمال برای عملیات صنعتی فعال در این زمینه بسیار مهم است.
۷-فهرست ها و فهرست های یکپارچه سازه ها، مکان ها، مناطق، مناظر و اشیاء مرتبط، اسناد، نقشه ها و بایگانی ها یا میراث ناملموس باید به عنوان بخشی از این سیاست ها و اقدامات حفاظتی موثر مدیریت و حفاظت تهیه و استفاده شود.اینها باید از یک شناخت قانونی، حفاظت و مدیریت کافی برای اطمینان از حفظ اهمیت، یکپارچگی و اصالت آنها بهره مند شوند.در مورد میراث صنعتی که از طریق کشف تصادفی شناسایی شده است، حفاظت موقت باید اعطا شود تا زمان لازم برای مستندسازی و تحقیق میراث مناسب فراهم گردد.
۸-در مورد سازه های صنعتی فعال یا مکان های دارای اهمیت میراث، باید تشخیص داده شود که استفاده و عملکرد مستمر آنها ممکن است بخشی از اهمیت میراثی آنها را داشته باشد و شرایط کافی را برای پایداری فیزیکی و اقتصادی آنها به عنوان تاسیسات تولید یا استخراج زنده فراهم کند.ویژگی های فنی خاص آنها باید در حین اجرای مقررات معاصر مانند قوانین ساختمان، الزامات زیست محیطی یا استراتژی های کاهش خطر برای پرداختن به خطرات منشا طبیعی یا انسانی رعایت شود.
۹-اقدامات حفاظتی باید در مورد ساختمان ها و محتویات آنها اعمال شود زیرا کامل بودن یا یکپارچگی عملکردی به ویژه برای اهمیت ساختارها و مکان های میراث صنعتی مهم است. ارزش میراث آنها ممکن است به شدت به خطر بیفتد یا اگر ماشین آلات یا سایر اجزای مهم حذف شوند، یا اگر عناصر فرعی که بخشی از کل یک سایت را تشکیل می دهند، نابود شوند.چارچوب های قانونی و اداری باید ایجاد شود تا مقامات را قادر سازد تا به بسته شدن مکان ها و مجتمع های میراث صنعتی فعال واکنش نشان دهند تا از حذف یا تخریب عناصر مهم مانند ماشین آلات، اشیاء صنعتی یا سوابق مرتبط جلوگیری شود.
III-حفاظت و نگهداری از ساختارهای میراث صنعتی، سایت ها، مناطق و مناظر
۱۰-استفاده اصلی یا جایگزین و تطبیقی مناسب، متداول ترین و اغلب پایدارترین راه برای تضمین حفاظت از مکان ها یا سازه های میراث صنعتی است.کاربردهای جدید باید به مواد، اجزا و الگوهای گردش و فعالیت قابل توجه احترام بگذارد.مهارت های تخصصی برای اطمینان از اینکه اهمیت میراث در مدیریت استفاده ی پایدار از این مکان ها و سازه های میراث صنعتی در نظر گرفته شده و مورد احترام قرار می گیرد، ضروری است.آیین نامه های ساختمان، الزامات کاهش خطر، مقررات محیطی یا صنعتی و سایر استانداردها باید به روشی مناسب اجرا شوند.برای در نظر گرفتن ابعاد میراث زمانی که آنها از طریق مداخلات فیزیکی اعمال می شوند.
۱۱-تا جایی که ممکن است، مداخلات فیزیکی باید برگشت پذیر باشد و به ارزش سنی و آثار یا علائم قابل توجه احترام بگذارد.تغییرات باید مستند باشد.بازگشت به وضعیت شناخته شده قبلی ممکن است در شرایط استثنایی برای اهداف آموزشی قابل قبول باشد و باید بر اساس تحقیقات و مستندات کامل باشد.برچیدن و جابجایی تنها در موارد فوق العاده قابل قبول است که تخریب سایت به دلیل نیازهای اقتصادی یا اجتماعی طاقت فرسا به طور عینی اثبات شده باشد.
۱۲-در صورت افزایش احتمالی، از کار انداختن، یا انطباق سایت ها یا سازه های میراث صنعتی، فرآیندها باید ثبت شوند، از جمله، برای مثال، جایی که اجزا باید تخریب شوند و ماشین آلات باید حذف شوند.شکل مادی آنها و همچنین عملکرد و مکان آنها به عنوان بخشی از فرآیندهای صنعتی باید به طور کامل مستند شود.داستان های شفاهی و یا نوشتاری افراد مرتبط با فرآیندهای کاری نیز باید جمع آوری شود.
IV-ارائه و انتقال ابعاد میراث و ارزش های ساختارهای صنعتی، سایت ها، مناطق و مناظر برای افزایش آگاهی عمومی و شرکت ها و حمایت از آموزش و تحقیق.
۱۳-میراث صنعتی منبعی برای یادگیری است که باید در ابعاد چندگانه خود ارتباط برقرار کند.این جنبه های مهم تاریخ محلی، ملی و بین المللی و تعاملات در طول زمان و فرهنگ را نشان می دهد.این استعدادهای مبتکر مربوط به پیشرفت های علمی و فناوری و همچنین جنبش های اجتماعی و هنری را نشان می دهد.آگاهی و درک عمومی و سازمانی از میراث صنعتی ابزار مهمی برای حفاظت موفق آن است.
۱۴-برنامه ها و امکاناتی مانند بازدید از سایت های میراث صنعتی فعال و ارائه عملیات آنها و همچنین داستان ها و میراث ناملموس مرتبط با تاریخ آنها، ماشین آلات و فرآیندهای صنعتی، موزه های صنعتی یا شهری و مراکز تفسیر، نمایشگاه ها، نشریات، وب سایت ها، سفرهای منطقه ای یا فرامرزی باید به عنوان ابزاری برای افزایش آگاهی و قدردانی از میراث صنعتی در غنای کامل معنای آن برای جوامع معاصر توسعه داده شوند.اینها به طور ایده آل باید در خود سایت های میراثی قرار گیرند که در آن فرآیند صنعتی سازی اتفاق افتاده است و می توان آنها را به بهترین وجه منتقل کرد.در صورت امکان، موسسات ملی و بین المللی در زمینه تحقیق و حفاظت از میراث باید توانمند شوند تا از آنها به عنوان امکانات آموزشی برای عموم مردم و جوامع حرفه ای استفاده کنند.
اصول دوبلین، رهیافتی مشترک برای حفاظت از میراث صنعتی است که به جنبه های مختلف این میراث از مدیریت دانش و تاریخ شفاهی تا تجهییز مجدد و آموزش از طریق ایجاد مراکز اسنادی و موزه های میراث صنعتی توجه دارد.