معرفی فرهادمیرزا قاجار

فرهادمیرزا قاجار

حاجی فرهادمیرزا معتمدالدوله، عموی ناصرالدین­شاه و پانزدهمین فرزند عباس­میرزا نایب­السلطنه، در سال 1233 ه.ق. متولد شد. تحصیلاتش در تبریز بود و در ابتدای حکومت محمدشاه، مسول تمشیت امور خوزستان و لرستان شد. هنگامی که محمدشاه در سال 1254 ه. ق. جهت تسخیر هرات عازم خراسان شد، و نیز در سفر شاه به اصفهان، به عنوان نایب­السلطنه در تهران به امور مملکتی شاغل بود. در سال 1257 ه. ق. نیز در جریان شورش و نافرمانی مردم فارس توانست نظم و امنیت را در آن ناحیه برقرار کند و لیاقت خود را به پادشاه نشان دهد. اما افرادی که ترقی او را خوش نداشتند دو سال بعد او را به جاسوسی برای انگلیس متهم کردند که نتیجه آن پناهندگی فرهادمیرزا به سفارت انگلیس شد. وی سال­ها از دربار دور بود و در طالقان سکونت داشت. پس از چند سال، او توانست خود را از این تهمت مبرا کند و در زمان حکومت ناصرالدین­شاه دوباره به حکومت خوزستان و لرستان رسید و لقب معتمدالدوله را دریافت کرد. در سال­های پایانی دوره ناصری به اتهام ارتباط پنهانی با مظفرالدین­میرزا دوباره مغضوب شد اما در سال 1293 ه. ق. دوباره به حکومت فارس رسید. وی در سال­های پایانی عمر در شورای وزارت شرکت داشت و در سال 1305 ه. ق. در تهران درگذشت (آرین­پور،1375، ج1: 157).

فرهادمیرزا اهل علم و ادب بوده و آثاری نیز در زمینه علوم ادبی و علوم محض را تالیف کرده است. آثار قلمی او عبارتند از:

منشآت که نامه­های او را شامل می­شود، هدایه السبیل و کفایه الدلیل که سفرنامه حج است، زنبیل که به شیوه کشکول شخ بهایی تالیف شده، قمقام ذخار و صمصام تبار در مقتل امام حسین (ع)، جام جم در جغرافیا و تاریخ، نصاب انگلیسی به فارسی، فلک السعاده در علم نجوم، کنز الحساب که ترجمه خلاصه الحساب شیخ بهایی از عربی به فارسی است (معین، 1376: 1996). وی دارای طبع شعر نیز بوده اما تا کنون دیوانش منتشر نشده و طبق گواهی یحیی آرین­پور شعرش پرتصنع و خشک و عاری از ذوق بوده است (آرین­پور،1375، ج1: 158).