روان شناسی فکر گذشته و آینده ( دیروز و فردای معدوم )

 امام صادق علیه السلام در این باره فرموده : ایام زندگی سه روز است . روزی که گذشته و برگشت ندارد ؛ روزی که هم اکنون موجود است و باید مغتنمش داشت ؛ و فردایی که نیامده و تنها آرزوی آن در دست مردم است . !؟

《متاسفانه باید اقرار کرد که در نتیجه ی اسفبار زندگی مدرن امروز ، 😓 نصف بیشتر تختخوابهای بیمارستانها را اشخاصی اشغال کرده اند که بیماری آنها عصبی و روحی است . یعنی بیمارانی که پشتشان زیر بار نگرانی های گذشته و ترس از آینده خم شده است ؛ معهذا اکثر این بیماران می توانند به زودی شفا یافته و از تختخواب بیمارستان رهایی یابند و با چهره های خندان و خوشحال در خیابان ها راه بروند ، به شرط آنکه حساب هر روز را جداگانه نگاه دارند و دیروز را در امروز و امروز را در کار فردا دخالت ندهند .

ما در حال حاضر در نقطه ی تلاقی گذشته و آینده معدوم قرار گرفته ایم و محال است حتی برای یک ثانیه هم بتوانیم در یکی از این دو زمان غیر موجود زندگی کنیم . هرچه در این راه بکوشیم و به خود زحمت بدهیم جز درهم شکستن فکر و جسم نتیجه ای نخواهیم گرفت ، پس چرا به یگانه زمانی که در آن زندگی می کنیم راضی نباشیم .》عمر گرانقدر که مایه پیروزی و سعادت انسانها است به جبر سپری میگردد . 

اگر دوران عمر را با واحد تنفس محاسبه کنیم نتیجه آن می شود که در هر نفس یک واحد از نقد عمر ما کم میشود و به قدر یک نفس به پایان زندگی نزدیکتر میشویم . این ما هستیم که واحدهای عمر را در اعمال ثمربخش و مفید صرف کنیم و بهره مند شویم ؛ یا در مجاری بیهوده و احیانا زیانبار بکار اندازیم و متضرر گردیم . کسی که در یک روز چند ساعت و حتی چند دقیقه از وقت خود را در افسوس بر گذشته صرف می کند نه تنها امروزش به تلخی و ناراحتی طی می شود بلکه با این کار قسمتی از نقد عمر خویش را تضییع می کند و زمینه نگرانی و بدبختی فردای خود را نیز مهیا می سازد .

 ترس از آینده نیز مانند افسوس بر گذشته مایه نگرانی ، باعث اتلاف عمر ، و مانع راه فعالیت های مفید و ثمربخش است .

 آینده ی هر انسانی به وضع کنونی او بستگی دارد . کسی که از فرصت موجود به درستی استفاده می کند و وظایف امروز خود را به خوبی انجام میدهد علی القاعده فردائی خوب و درخشان خواهد داشت . متاسفانه، ترس از آینده در وضع موجود اخلال میکند ، آدمی را از فعالیت صحیح باز می دارد ، در حال حاضر ناراحتی و رنج روحی ببار می آورد ، و فردا را تیره می سازد .

آینده همین امروز است . فردائی وجود ندارد و روز رستگاری و نجات جز امروز نیست . کسانی که برای آینده در تشویشند بی جهت نیروی خود را تلف می کنند و برای خویشتن مشکلات و گرفتاری های 

فکری و عصبی بوجود می آورند . 

 مرد دانائی می گوید : ما برای آینده هرگز نگران نمی شویم زیرا می دانیم که هیچ بشری نمی تواند آنچه را که در آینده به وقوع می پیوندد در حال حاضر در نظر مجسم کند . عوامل بی شماری در آینده موثرند که نمی توان آنها را معین کرد و اثر شان را تخمین زد پس چرا بی جهت نگران شوم .

دانای دیگری نیز میگوید : ما خود برای هر روز به اندازه کافی دلهره و نگرانی خاطر داریم بدون آنکه لازم باشد هم و غم گذشته یا ترس و اضطراب آینده را سربار آن کنیم . چه شب ها که خواب به دیدگان ما نیاید و خود را رنج می دهیم در این اندیشه که چه باید کرده باشیم و نکرده ایم یا چه باید بکنیم . اگر فلان حادثه پیش آید انواع اتفاقات و حوادث و حشتناک را تصور می کنیم و از خود می پرسیم چه باید کرد اگر ..... ؟ اما نباید فراموش کرد که امروز به این شدت و گرمی خاطر ما را مشغول داشته فردا آن را با چشم دیگر خواهیم دید و به فرض این که اندیشه شب را روشنی روز محو نکرده باشد به شکل دیگری جلوه خواهد نمود . یکی از ساده ترین وسائل برای آنکه مسئله روشن شود این است که از خود بپرسیم آیا در سال آینده یا حتی هفته دیگر اهمیت این موضوع باز هم مورد توجه من خواهد بود . ؟ برای غلبه بر نگرانی و تشویش خاطر باید در های دیروز و فردا را به روی خویش ببندیم ، بار امروز زندگی را سنگین نکنیم ، هر روز در فکر همان روز باشیم ، و مسئولیتی را که در حال حاضر به عهده داریم در کمال دقت و درستی انجام دهیم ، در این صورت است که می توانیم از افسوس بر گذشته و ترس از آینده رهایی یابیم ، سرمایه عمر را در راه صحیح و ثمربخش بکار اندازیم ، و موجبات سعادت خویش را فراهم آوریم .

 تذکر این نکته لازم است که اشخاص عاقل ، بر گذشته افسوس نمی خورند ولی از آن درس عبرت میگیرند و تجربه های دیروز را سرمشق امروز قرار می دهند . نسبت به آینده نیز ترس موهوم ندارند اما رابطه ی امروز و فردا را از یاد نمی برند و برای آنکه در آتیه بدبخت نباشند امروز مراقب اعمال خویش هستند . از کارهای ناروا اجتناب می کنند و تکالیفی را که بر عهده دارند بخوبی انجام می دهند . به عبارت دیگر افسوس بر گذشته ناپسند و مذموم است اما تجربه آموختن از آن پسندیده و ممدوح ، همچنین ترس های نابجا و تخیلی در مورد آینده مضر و زیانبار است ولی ترس عاقلانه که مایه مصون ماندن از آفات و خطرات است نافع و ثمربخش است .

 《هر طور که می خواهید برای فردای خود بیندیشید ، دقیقا فکر کنید ، نقشه بریزید و خود را آماده سازید ولی نگرانی و تشویش به خود راه ندهید . دریاسالار فرمانده کل ناوگان آمریکا میگفت : ،من شایسته ترین سربازان خود را با بهترین اسلحه مجهز کرده به عاقلانه ترین ماموریت ها می فرستادم همین و بس . اگر یک کشتی غرق شده ، من نمی توانم آن را از زیر آب بیرون بکشم و اگر هم در حال غرق شدن است باز هم قادر نیستم از آن جلوگیری نمایم ، بهتر آن می دانم که وقت خود را برای حل مسائل فردا صرف کنم تا به خاطر گذشته نگران گردم . به علاوه چنانچه من تسلیم شده و بگذارم این قبیل تشویشها بر من دست یابند به زودی از پای در خواهم آمد " آئین زندگی ص ۱۰ 》! اشخاص کوتاه فکر و کم تشخیص ، ،وقتی مرتکب شکستی می شوند و زیان می بینند گوئی خطا و شکست را از یاد می برند ؛ ،تمام توجه را به زیان معطوف می دارند و پیوسته بر آنچه از دست داده اند افسوس می خورند . برعکس افراد عاقل در این قبیل موارد ، ،فکر ضرر را از صفحه ی خاطر می زداید، بر آن افسوس نمی خورند ، عمر شریف را بیهوده صرف نمی کنند اما خطا یا اشتباهی را که انجام داده اند به ذهن خود می سپارند ، همواره در یاد آن هستند، و مراقبند دوباره تکرارش نکنند . 

 در باره آینده اشخاص نادان به ترسهای تخیلی می گرایند و در عالم ذهن ، ،برای خود فردای تاریکی می سازند و از تصور بد آمدهای احتمالی همواره نگران و ناراحتند ، ،بیم و هراس موهوم ضمیرشان را بیقرار و نا آرام می کند، آنان را از فعالیت صحیح و انجام وظیفه باز می دارد و در نتیجه امروز را با اضطراب و تشویش می گذرانند و فردا نیز زندگی تلخ و رنج آوری خواهند داشت .》

آئین زندگی

دانستنیهای جهان علم : ص ۳۲۰

گفتار فلسفی : اخلاق از نظر همزیستی

اندیشه های بزرگان : سعید کیوانپور