سرمایه فکری و ابعاد آن
سرمایه فکری نشان دهنده مجموعه دارایی های ناملموسی بودهکه همچنین به عنوان دارایی های دانش معروف اند. این دارایی ها از دارایی های فیزیکی همچون اموال، ماشین آلات و تجهیزات یا موجودی کالا و دارایی های مالی همچون مطالبات، سرمایه گذاری ها و نقدینگی متمایز است و به طور فزاینده ای به عنوان منبع کلیدی شرکت در استراتژی های رقابتی شان اهمیت می یابد. سرمایه فکری فراهم کننده یک پایگاه منابع جدید است که از طریق آن سازمان می تواند به رقابت بپردازد. سرمایه فکری شامل آن بخش از کل سرمایه ی دارایی شرکت است که مبتنی بر دانش بوده و شرکت دارنده و مالک آن بشمار می آید(Hariyati et al., 2023).
دلتورن (2017) سرمایه فکری را دامنه رسمی سازی، کنترل و توانمندسازی کارکنان برای تولید دارایی های ارزشمند عنوان کرد و استدلال کرد که فقدان سرمایه فکری ممکن است برای منافع بزرگ تر یک سازمان و ارزش مورد انتظار به دست آمده مضر باشد.
مک داول و همکاران (2018) سرمایه فکری را شامل کارکنان با استعداد کل نگر با تحصیلات عالی و مهارت های مناسب دارای ظرفیت های شناختی پیشرفته ای بوده که می تواند منجر به بهره وری و مهارت بالای آنها در بهبود عملکرد کاری یک سازمان شود.
تان و همکاران (2023) سرمایه فکری را به ارزش دانش و منابع جمعی یک سازمان اشاره دارد که می تواند نوعی سود اقتصادی برای آن فراهم کند، دانسته اند. همچنین مفهوم سرمایه فکری برای شناسایی دارایی های نامشهود یک سازمان و تقسیم آنها به دسته های معنی دار استفاده می شود.
شهزاد و همکاران (2023) سرمایه فکری را یک دارایی نامشهود در نظر گرفته و آن را به عنوان مجموعه ای از تمام منابع اطلاعاتی که یک شرکت در اختیار دارد تعریف کرد ه اند که می تواند برای کسب سود، به دست آوردن مشتریان جدید، ایجاد محصولات جدید یا در غیر این صورت بهبود کسب وکار مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به تعاریف می توان نتیجه گرفت که سرمایه فکری به عنوان تمام دانش نامشهود درون یک سازمان تعریف می شود که در صورت بکارگیری در راستای ماموریت، چشم انداز و اهداف سازمان، پتانسیل ایجاد ارزش را دارد.
سرمایه فکری به طور کلی به سه شاخه سرمایه انسانی، سرمایه رابطه ای و سرمایه ساختاری تقسیم می شود.
سرمایه انسانی شامل مهارت ها، دانش، تجربه و ارزش نیروی کار یک سازمان می باشد.این مفهوم دانش و تخصص افراد در یک سازمان بوده که می تواند ارزش سازمان را به ارمغان بیاورد. سرمایه انسانی یک سازمان همچنین نشان می دهد که مدیریت چگونه به طور موثر از منابع برای کمک به کارکنان برای دستیابی به پتانسیل خود استفاده می کند. سرمایه رابطه ای شامل تمام روابط ارزشمندی است که یک سازمان با مشتریان، تامین کنندگان، شرکا، مشتریان و سایر نهادهای خارجی برقرار می کند. همچنین شامل نام های تجاری، شهرت و علائم تجاری بوده که یک شرکت در اختیار دارد. سرمایه ساختاری سازمان، فرآیند و سرمایه نوآوری بوده که از سرمایه انسانی و رابطه ای سازمان حمایت می کند. این مفهومشامل فرهنگ، فرآیندها، پایگاه های داده، مالکیت معنوی ، زیرساخت های غیر فیزیکی، سلسله مراتب و غیره است. بنابراین سرمایه ساختاری به دانش و ارزشی اشاره دارد که به ساختار و فرآیندهای سازمان تعلق دارد. (Mukaro et al., 2023).
برجسته کردن ارزش سرمایه فکری بیش از هر چیز به معنای برجسته کردن اهمیت افراد با در نظر گرفتن ویژگی ها، قابلیت ها و شایستگی های آنها برای حل مشکلات و تصمیم گیری های درون سازمان است. تلاقی ارزش سرمایه فکری و ساختاری تاکید بر اهمیت ساختار شرکت بوده که فرآیندها و رویه های مدیریتی و تولیدی، ابزارهای مدیریتی، سیستم های اطلاعاتی و فلسفه اداری شرکت را به منظور نوآوری، توسعه محصولات و خدمات با هدف کمک به مشتریان و به دست آوردن بازار در بر می گیرد. در مورد سرمایه مشتری برای عملکرد رقابتی، می توان بر اهمیت روابط کیفی شرکت با مشتریان و تامین کنندگان به منظور کمک به آنها، تضمین و تسخیر بازارهای جدید برای تجارت محصولاتش تاکید کرد.
از این رو، درک ارزش سرمایه فکری به عنوان یک عنصر مهم برای عملکرد سازمان، دشوار نیست. در نهایت، مدیران باید توجه لازم را به مدیریت سرمایه فکری سازمان، عمدتا با تمرکز بر شناسایی مهمترین عناصر آن برای عملکرد سازمانی، داشته باشند. با این وجود، برای یک مدیریت کارآمد، اندازه گیری آن و نه صرفا شناسایی آن ضروری است(Jordão & Almeida, 2017).