بررسی و مقایسه عملکردهای کمی و کیفی اسانس گل محمدی در شرایط آبیاری و دیم با استفاده از مالچ پلاستیک

کشت گیاه گل محمدی در عرصه های وسیع دیم کشور راه گشای تولید انبوه این گیاه دارویی باارزش و استفاده بهینه از برخی دیم زارهای مستعد می باشد. به منظور تعیین وضعیت رشد و عملکرهای کمی و کیفی ژنوتیپ های گل محمدی، این آزمایش در دو طرح جداگانه بلوک های کامل تصادفی با استفاده از ‮‭12‬ ژنوتیپ گل محمدی جمع آوری شده از مناطق مختلف کشور به منظور مقایسه شرایط آبیاری و دیم با استفاده از مالچ پلاستیک در ایستگاه تحقیقات مراتع همند آب سرد در طی سال های ‮‭1389‬ و ‮‭1390‬ اجرا گردید. منشا ژنوتیپ ها استان های اردبیل، ایلام، تهران، چهارمحال و بختیاری، فارس، کرمان، کرمانشاه، اراک، هرمزگان و اصفهان بود. نتایج نشان داد شرایط آبی و دیم، سال های آزمایش و ژنوتیپ های مورد بررسی اثرات معنی داری بر کلیه صفات مورد بررسی داشتند. صفات طول دوره گل دهی، میزان گل در بوته، عملکرد گل و درصد و عملکرد اسانس در شرایط دیم با تفاوت معنی دار،دارای مقادیر بیشتری از شرایط آبی بودند. میانگین عملکردهای گل و گل برگ، درصد اسانس و عملکرد اسانس در شرایط دیم در میانگین سال ها به ترتیب برابر ‮‭1584‬ ، ‮‭1010‬ کیلوگرم در هکتار ، ‮‭0/033‬ درصد و ‮‭272‬ گرم در هکتار بود که با شرایط آبی تفاوت معنی داری داشت. تعداد گل در بوته در ژنوتیپ فارس، اصفهان 8 و ایلام در سال ‮‭1389‬ در شرایط دیم به ترتیب برابر ، ،‮‭1039 1042‬ و ‮‭1023‬ و در شرایط آبی سال اول در ژنوتیپ های فارس، اصفهان ،8 اصفهان ،6 چهارمحال و ایلام بدون تفاوت معنی دار به ترتیب برابر ،‮‭1057‬ ،‮‭1007‬ ،‮‭795 777‬ و ‮‭732‬ گل بود. بیشترین میزان گل در بوته و عملکرد گل در هکتار در شرایط دیم و آبی در دو سال انجام آزمایش به ژنوتیپ فارس تعلق داشت. عملکرد گل در ژنوتیپ فارس در شرایط دیم با ‮‭3189‬ کیلوگرم در هکتار با کلیه ترکیب عوامل ژنوتیپ و شرایط تفاوت معنی دار داشت. درصد اسانس در ژنوتیپ ایلام و چهارمحال در شرایط دیم در سال دوم به ترتیب برابر‮‭0/070‬ و ‮‭0/066‬ بود که با درصد اسانس تمامی ترکیب عوامل مورد بررسی از نظر آماری متفاوت بود. به طور کلی بازده اسانس در سال دوم بیشتر از سال اول گردید. بیشترین عملکرد اسانس مربوط به اصفهان 8 در شرایط دیم در سال اول با ‮‭686‬ گرم در هکتار بود که فقط با هرمزگان و ایلام در شرایط دیم سال اول و اصفهان 8 در شرایط آبی در سال اول به ترتیب با ،‮‭522 532‬ و ‮‭524‬ گرم در هکتار تفاوت معنی داری با سایر ترکیب عوامل مورد بررسی ژنوتیپ، شرایط و سال داشت. افزایش صفات کمی در سال ‮‭1389‬ به دلیل بارندگی بهاره‮‭100‬ میلی متر نسبت به ‮‭50‬ میلی متر در سال دوم بود. بر اساس نتایج این بررسی، استفاده از مالچ پلاستیک در شرایط دیم منطقه دماوند موجب افزایش اغلب صفات مورد بررسی بویژه عملکرد گل و اسانس شده است. در نهایت به نظر می رسد گل محمدی در شرایط دیم و با بارندگی متوسط حدود ‮‭300‬ میلی متر بتواند رشد مطلوب و عملکرد اقتصادی داشته باشد. هم چنین خاک آهکی و یا لایه آهکی زیرین خاک می تواند از رشد مناسب بوته های گل محمدی جلوگیری نماید. از این رو لازم است برای احداث باغ گل محمدی وضعیت لایه های خاک مورد آزمایش قرار گیرد و چنان چه خاک سبک و یا نیمه سنگین بدون آهک بود، اقدام به احداث باغ گل محمدی نمود. واژه های کلیدی: گیاهان دارویی، گل محمدی، دیم، مالچ، اسانس