نگاهی به روش ترجمه همایندهای قرآنی

ترجمه کلمات همایند یا واژگان هم نشین، موضوعی است که طی سال های اخیر، توجه زبان شناسان و ترجمه پژوهان را به خود جلب کرده است. یافتن برابر نهادی مناسب و پذیرفتنی بارای واژه های همایند، کاری دشوار و مستلزم تلاشی قابل توجه از سوی مترجم است؛ زیرا وی باید دست کم ترجمه ای در زبان مقصد ارائه دهد که هم از نظر کاربرد و هم از نظر معنایی، معادل همایندهای زبان مبداء باشد. اهمیّت مطالعه ترجمه هماینادها از آن جهت است که اولاً آنها زبان ویژه و قراردادی هستند؛ ثانیاً ساختارهای تیره و مبهمی هستند که نمی توان برای آنها ترجمه لغت به لغت ارائه کرد؛ ثالثاً آنها حوزه وابسته هستند و با توجه به اینکه در هر حوزه، گروه واژه های متعددی وجود دارد که هر یک معنی خاص خود را دارند، ترجمه ارائه شده فقط باید در همان حوزه خاص صورت بگیرد؛ و نهایتاً اینکه در فرهنگ لغت های دوزبانه، حتی برای زبان هایی که مطالعات گسترده ای بر روی آنها صورت گرفته است، اهتمام خاصی برای معادل یابی واژه های همایند صورت نگرفته است. دشواری برگردان همایندها از زبانی به زبان دیگر، زمانی پیچیده تر می شود که موضوع معادل یابی همایندهای به کار رفته در یک متن مقدس مانند قرآن مطرح باشد. این پیچیدگی، ناشی از این واقعیت است که اغلب همایندهای به کار رفته در این متون، ماهیّت مذهبی دارند به این معنی که آنها بسیار خاص و فرهنگ بنیاد هستند. علاوه بر این، این همایندها دارای مشخصه های معنایی نهادی و درونی ای هستند که منجر به محدودیت های انتخابی بیشتری می شود. با توجه به اهمیّت این موضوع، تحقیق حاضر بر روی تکنیک های به کار رفته از سوی مترجمان در برگردان این همایندهای قرآنی به زبان فارسی متمرکز است. به منظور انجام پژوهش حاضر، 23 ترجمه فارسی معاصر قرآن که به صورت غیرگزینشی انتخاب شد، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که نارسایی های موجود در ترجمه کلمات همایند قرآنی، ناشی از عدم توانایی مترجم در فراخوانی همایندهای معادل در زبان مقصد است؛ در نتیجه مترجم سعی می کند تا با به کارگیری تکنیک های خاص از جمله تکنیک های کاهشی و افزایشی بر این مشکل غلبه کند.