تحولات فرهنگی تربیتی ایران سده اول هجری

در گذر تاریخ، با تغییر حکومت ها و اعتقادات، حوادث تلخ و شیرینی دامن گیر جوامع می شود. قرن اول هجری نیز در ایران با انقراض ساسانیان، نبود دولتی ایرانی، و گسترش آیین جدید تغییرات و تحولات بسیاری پدیدار شد. اعراب فاتح که تهی از علم و دانش بودند، از فرهنگ غنی اسلام و ایران بهره های فراوانی بردند. در این مقاله سعی شده، به تحولات تربیتی در قرن اول هجری، پرداخته شود. اهمیت موضوع در روشن شدن وضعیت تعلیم و تربیت این دوره است که مورخان، صرفاً به ذکر حوادث تاریخی (به صورت پراکنده) اکتفاء نموده و کسی به صورت دقیق به تبیین این تحولات نیز پرداخته است؛ در صورتی که مطالعات منابع مربوط به این قرن نشان می دهد که تحولات مهمی در تربیت، خصوصاً در حوزۀ پذیرش اندیشه های نوین و تأثیرگذاری بر اعراب در ابعاد سیاسی، اجتماعی، علمی و مذهبی صورت پذیرفته است. نگارندگان برای بیان این تحولات، به شیوه تحقیقات کیفی، اطلاعات را جمع آوری، طبقه بندی و تجزیه و تحلیل نموده اند و نتیجۀ پژوهش، بیان کنندۀ این نکته است که این قرن، دورانی سراسر تلاش و کوشش است؛ به طوری که می توان آن را به دو دورۀ (نواندیشی، مبارزه و تأثیرگذاری) تقسیم نمود و با توجه به مبانی مهم آموزش و پرورش در ابعاد سیاسی، علمی، مذهبی و اجتماعی به ترشیح آن ها پرداخت.