واکاوی نهضت شعوبیه و تبیین ادبیات پایداری در آثار برخی از شاعران و نویسندگان شعوبی

بر اهل فضل و پویندگان علم و ادب، آشکار است ادبیات مقاومت به آثاری اطلاق می‌شود که در شرایط خاصی چون ‌اختناق، غارت و تاراج سرزمین و سرمایه‌های ملی و فردی پدی می آید و درون مایۀ این‌گونه آثار، انعکاس مبارزه با بیداد داخلی و بیرونی در حوزه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. به تعبیری دیگر این نوع ادبیات، زمانی مفهوم پیدا می‌کند که پای تودۀ مردم و اجتماع در میان باشد؛ زیرا این نوع ادبیات، سفارشی نیست؛ بلکه اثری است که در متن زندگی مردم، در گیرودار تحولات اجتماعی پدیده می‌آید و بیان حال مردمی است که در برابر استبداد و اختناق داخلی یا هجوم بیگانگان و اشتغال میهن به پا خاسته‌اند. با تأملی در برهۀ تاریخی شکل‌گیری نهضت شعوبیه، می‌توان دریافت که اختناق خلفای اموی و سپس عباسیبسیار زیاد بود؛ از همین رو نویسندگانی همچون ابن مقفع و علان شعوبی و شاعرانی همچون بشار بن برد و ابونواس، ضمن تفکیک آیین مقدس اسلام است از عصبیت های قبیله ای خلفا به طرق مختلف و در آثار گوناگون فرهنگی اعم از کتب و رسالات تاریخی و ادبی، پایداری و ایستادگی ایرانیان در برابر این تعصبات را بیان می‌داشتند. نوشتار حاضر بر آن است تا آثار برخی نویسندگان و شاعران شعوبی را مورد نقد و بررسی قرار داده و ضمن بیان نقطه نظرات آنان، پاسخی درخور برخی پرسش‌های زیربیابد: ۱-نهضت شعوبیه چرا و چگونه شکل گرفت؟ ۲- مشاهیر مولفان و شاعران شعوبی چه کسانی بودند؟ ۳- چگونه می‌توان به واکاوی ادبیات پایداری در لابه‌لای آثار مشاهیر پرداخت؟