تجلّی صبر در منطق الطّیر و مصیبت نامه ی عطّار

مثنوی منطق الطّير سفرنامه ای است روحاني امّا نمادين که با سفر مرغان به سوی بارگاه سيمرغ تحقّق مي پذیرد. مصيبت نامه هم سفرنامه ای است روحاني امّا به نوعي ديگر، ولي در هر دو، مقصد و پايان سفر يكي است و آن همان بارگاه احديّت است. منطق الطير هفت مرحله يا وادی دارد به اين شرح: طلب، عقشق، معرفت، استغنا، توحيد، حيرت، فقر و فنا. عطّار برای شرح اين سفر و وادی های آن به صورت سمبليك از پرندگان استفاده مي کند و اين پرندگان که رمز عرفان و سالكان هستند برای انجام اين سفر و رسيدن به سيمرغ در کوه قاف که رمز خداست بايد متحملّ رنج ها و سختي هايي شوند و بر خيلي از ناملايمات صبر پيشه کنند مصيبت نامه هم شرح حال سالكي است که در جريان سير الي الله و گذر از پنج وادی حس، خيال، عقل ، دل و جان، به تمامي موجودات عالم سر مي زند تا گرهي از مشكلاتش را باز کند امّا نااميد از پيش آن ها برمي گردد و در آخر متوجّه مي شود که آن چه را که دنبالش بود در وجود خودش بايد مي جست. در اين دو سفرنامه روحاني توشه ی سفر چيزی نيست به جز صبر. چرا که در بينش عطار، صبر، در سير و سلوک نقش بنيادی و اساسي را برعهده دارد و انسان را به کمال و بارگاه احديّت مي رساند. به طور کلي مي توان گفت که در بینش عطّار ، صبر رمز و راز گذشتن از ظلمات نفس و تيرگي عالم خاک و رسيدن به سرچشمه نور، بقا و جاودانگي است.