سنجش پارانویا و هیستری در شخصیت های کاووس و افراسیاب در شاهنامه

پیوند در میانه ی دو دانش روان شناسی و ادبیّات، پیوندی خجسته است؛ پیوندی که از دیرباز، آگاهانه و ناجوداگاه، در بررسی های محققان از آن سخن رفته و درباره آن پژوهش های چند صورت پذیرفته است. تلفیق این دو دانش به ویژه در روزگار کنونی که دانش های میان رشته ای ارجی بسیار یافته خوانده را به شناخت هر چه بهتر انسان و ویژگی های رفتاری او رهنمون می سازد؛ هم از این رو بررسی روان شناسانه ی یک اثر ادبی، کاری بایسته و ضروری است. نگارندگان در این جستار پژوهشی، برآنند تا با تحلیل کنش ها، واکنش ها و گفتار دو شخصیّت داستانی حماسی، افراسیاب و کاووس، در شاهنامه ی فردوسی، به بررسی علل حوادث در داستان بپردازند و از این منظر، داستان را مورد بررسی قرار دهند. پژوهش گویای آن است که افراسیاب دارای ویژگی های رفتاری شخصیّت هیستریک است؛ همان شخصیّتی که با کنش های شدید هیجانی، نمایشی، خشم شدید، رفتار غیرمنطقی و نیز تلقین پذیری نمود پیدا می کند. از دیگر سو شخصیّت پارانویایی کاووس نیز دارای ویژگی هایی از گونه ی دیگر است: هذیان خیانت، خودشیفتگی و غرور؛ همان ویژگی هایی که خود را در رفتارهایی دیگر بازتاب می دهند: سفر به مازندران، خودداری از دادن نوش دارو و جز آن.