رندی و عرفان حافظ

اهمیت اندیشه های حافظ در ادب فارسی برکسی پوشیده نیست، همچنین این مسئله نیز برای اهل ادب آشکار است کهاندیشه های حافظ دربردارنده مضامینی عرفانی می باشد که حافظ با کلامی رندانه خود را از این مسئله که اندیشه های او عارفانهاست یا خیر دور کرده است. همین مسئله باعث ایجاد ختلاف بین متخصصان امر گشته و باعث شده است تا بسیاری حافظ را عارفمسلک ندانند و یا در مقابل بسیاری او را یک عارف صرف تلقی کنند. پژوهش حاضر تلاشی است برای پرداختن به موضوع رندیو عرفان حافظ. نتایج نشان می دهد هرچند که حافظ نیز رندی را به گونۀ برترین آیین روزگار خود تبلیغ می کرد و آن را راه گنجیمی خواند که بر همه کس آشکار نبود، اما در کار او دست کم سه تفاوت عمده با آن چه که مفسران اندیشۀ وی از رندی ارائه کرده اند،وجود دارد: نخست این که او حوزۀ اندیشه های رندانه را در وضعیت طبیعی خود نگه می دارد. دوم اینکه آن را به هیچ رو با مرزهایعرفان در نمی آمیزد، هرچند که در تعبیر این مفسران، عرفان در مفهومی متفاوت از مفهوم سنتی آن آمده است. سوم اینکه همۀنکته ها و نقص های کار رندی را نیز که ریا و دو رنگی از جملۀ آن است و دیگران آن را می پوشانند، او به تأکید و تکرار و در اندیشهو عمل، برجسته و بازگویی می کند! در بحث عرفان حافظ نتیجه ای که نگارنده بدان رسیده است این است که حافظ با توجه بهانحطاط تصوف در عصر خویش و آفت های دیگر، راه و شیوۀ سلوکی دیگر را در پیش می گیرد که از آن با «مکتب رندی یا قلندرییا عرفان اخلاقی» یاد شده است.