جایگاه جامعه مدنی در جامعه اسلامی

مباحث علم و دین و مفهوم علم دینی می تواند بازتاب های گوناگون فکری و دینی داشته باشد. علم سیاست که از مباحث مهم جهان امروز است نیز می تواند متاثر از مباحث فوق باشد. جامعه دینی جامعه مدنی در عین انکه از مباحث مهم علمی است در علوم سیاسی نیز بازتاب ویژه دارد. زیرا تحلیل جامعه مدنی و بسط و تجویز آن در جامعه اسلامی به معنای تکثر سیاسی، تساهل سیاسی و فرهنگ کثرت گرا در حوزه سیاست و قدرت است. دموکراسی و حکومت مردم سالار و تجویز و یا عدم آن در جامعه اسلامی از عمده تاثیرات دیگر مباحث علم و دین در حوزه سیاست است. مهمترین پرسش در گفتار حاضر این است که جامعه مدنی با همان هویت غربی چه جایگاهی در جامعه اسلامی دارد. پاسخ بدین پرسش هرچند با توجه به بحث رابطه علم و دین می تواند کوتاه باشد اما فهم درست آن نیازمند تحلیل ودقت کامل سیاسی و دینی است زیرا در جامعه اسلامی مباحث صرفا در چارچوب سیاست و بسط قدرت مهم نیست اولویت نخست جامعه اسلامی آموزه های دینی و تعهد دینی در حوزه علم دینی و علم سیاست دینی است. جامعه مدنی اگر به معنای تساهل عقیدتی و نسبی بودن ارزشها باشد هیچ جایگاه عملی در جامعه اسلامی ندارد اما به لحاظ کاربردی و ایجاد نظم جدید سیاسی و اقتصادی ما نیازمند ابزارها و تجربیات موفق در عرصه علم وخرد مخصوصا در حوزه سیاست و فهم سیاست معاصر هستیم.