ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های گندم نان بر اساس صفات فیزیولوژیک در شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات فیزیولوژیک گندم نان، مطالعه­ای با ۸۰ ژنوتیپ گندم نان در سال زراعی ۹۱-۱۳۹۰ در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با ۳ تکرار در شرایط تنش خشکی آخر فصل و نرمال (بدون تنش) انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اختلاف بسیار معنی­داری بین ژنوتیپ­های مورد آزمایش از لحاظ تمامی صفات مورد بررسی، به استثنای محتوای کلروفیل b و کل وجود دارد. اثر محیط نیز روی عملکرد دانه، دوره­ی پرشدن دانه و وزن دانه در سطح احتمال یک درصد و روی محتوای نسبی آب برگ در سطح احتمال پنج درصد معنی­دار بود. در اثر تنش خشکی به طور متوسط، محتوای کلروفیل a به میزان ۵۴/۳ درصد، عدد کلروفیل­متر به میزان ۲ درصد و محتوای نسبی آب برگ به میزان ۱۰ درصد کاهش و محتوای کلروفیل b و کلروفیل کل به ترتیب ۱۶/۶ و ۶۸/۲ درصد افزایش یافت. همچنین، در اثر تنش خشکی به طور متوسط، ۴۸/۲۳ درصد از عملکرد دانه، ۱۴/۱۹ درصد از طول دوره پرشدن دانه و ۱۸ درصد از وزن تک دانه کاسته و ۲۰/۲ درصد به سرعت پر شدن دانه افزوده شد. در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی، بین محتوای کلروفیل a و b و نیز بین سرعت پر شدن دانه و طول دوره پر شدن دانه، همبستگی منفی و بسیار معنی­داری مشاهده شد، در حالی که همبستگی بین محتوای کلروفیل b و کل و نیز بین سرعت پر ­شدن دانه و وزن تک دانه مثبت و بسیار معنی­دار بود و در مقابل، همبستگی معنی­داری بین عملکرد دانه با سایر صفات دیده نشد. نتایج این تحقیق نشان داد که تنش خشکی آخر فصل اثر معنی­داری بر اغلب صفات مورد مطالعه و به خصوص بر عملکرد دانه داشت. بنابراین، در مناطق با اقلیم مشابه که خطر خشکی آخر فصل وجود دارد، باید از ارقامی استفاده شود که سازگار با شرایط منطقه و متحمل به تنش خشکی باشند و از اینرو، ارقام زودرسی که پتانسیل عملکرد دانه بالایی نیز دارند، در این شرایط موفق­تر می­باشند.