خورشید و آرکی تایپ ماندالا در شعر سهراب سپهری

عنصر خورشید همواره مورد توجه انسان بوده است. ادیان کهن، اساطیر و هنرهای باستانی از دیرباز به شکل های مختلف به این پدیده پرداخته اند، تا جایی که خورشید و وابسته های آن به عنوان کهن الگو (آرکیتایپ) وارد ضمیر ناخودآگاه انسان شده و دستمایه ی هنرمندان در خلق آثار هنری گردیده است. از سوی دیگر خورشید به دلیل شکل دایره ای یکی از نمادهای کهن الگوی ماندالاست. ماندالا به شکل دایره ای است که در چهارگوش محصور شده است و به نحوی بیانگر کلیت و وحدت شخصیت است. ماندالا به طور عام و خورشید به طور خاص در گذشته یک نماد مذهبی بوده و به سبب توجه روانشناسانی چون یونگ و اسطوره شناسان وارد عرصه ی ادبیات گردیده اند. در شعر سپهری واژه ی خورشید ۲۴ بار و وابسته های آن مانند نور، آفتاب و روشنی حدود ۱۵۰ بار تکرار شده اند که حکایت از نگاه روشن بین شاعر عارف مسلک دارد. خورشید در شعر سپهری گاه نمادی از ماندالا است؛ در این صورت خورشید با سایر نمادهای ماندالا در هم گره می خورد تا یک مفهوم ازلی و اساطیری را بیان کند. گاه نیز خورشید به رسم سنت ادبی ایران زمین نماد زیبایی است. که در این مورد سپهری به عنوان شاعری صاحب سبک ویژگی های مثبت دیگری را با آن همراه می کند. گاه هم سپهری خورشید را نمادی می داند از قدرت و جنگجویی که حکایت از نگاه اساطیری او دارد. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی جلوه گری آرکی تایپ های ماندالا و خورشید در شعر سپهری و ارتباط آ نها با هم بررسی می شود تا خواننده را با لایه هایی پنهان از شخصیت او آشنا سازد.