معناشناسی واژه «شطط» با تکیه بر محور روابط همنشینی و جانشینی در قرآن کریم

واژه "شطط "یکی از واژگان کم بسامد قرآنی محسوب می شود که سه بار در قرآن کریم با ساختار متفاوت بکار رفته است. دو بار در وصف افرادی آمده که برای خداوند قائل به زن و فرزند شدند و خداوند با آوردن این واژه گفتارشان را مردود اعلام نمود و یک بار هم در مورد دو شاکی که برای قضاوت نزد حضرت داوود رفته و با گفتن عبارت "لا تشطط "خواستار قضاوت عادلانه شدند. در این پژوهش که به سبک توصیفی تحلیلی و کتابخانه ای انجام شده، در پی یافتن معانی این واژه در کاربردهای قرآنی آن هستیم. لذا ابتدا این واژه را از نگاه لغویان مورد بررسی قرار دادیم که از مهمترین معانی آن، تجاوز از حد و اندازه بود. سپس دیدگاه مفسران ذیل آیات مورد نظر مورد کندوکاو واقع شد که به جهت تنوع آراء مفسران، نظرات آنان در چهار دسته، جمع بندی شد. اما بر اساس رویکرد معناشناسی بر دو محور روابط همنشینی و جانشینی مشخص گردید که واژه شطط دوبار با گفتار و یک بار با عمل، همنشین شده و این همنشین ها نقش مهمی در تعیین معنای آن دارند، بدین ترتیب که هر جا واژه شطط در مورد قول به کار رفته، با واژه های همنشین خود رابطه مکملی، اشتدادی و تقابل دارد و از مهمترین جانشین های آن «کذب، زور و افتراء» می تواند باشد و زمانی که با عمل همراه شده، رابطه اش از نوع اشتدادی است و مهمترین واژه جانشین «لا تشطط» فعل «لا تمل» از ماده «میل» به معنای عدول کردن و منحرف شدن است.